PENGURUSAN TERNAKAN UDANG DI SRI MANJUNG, PERAK DARUL RIDZUAN. MOHD QUTSAM HASYIR BIN HJ. FAHKARZI UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA

PENGURUSAN TERNAKAN UDANG DI SRI MANJUNG, PERAK DARUL RIDZUAN. MOHD QUTSAM HASYIR BIN HJ. FAHKARZI UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA

UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA ii PSZ 19:16(Pind. 1/97) JUDUL : BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS PENGURUSAN TERNAKAN UDANG DI SRI MANJUNG, PERAK DARUL RIDZUAN SESI PENGAJIAN : 2008/2009 Saya MOHD QUTSAM HASYIR BIN HJ. FAHKARZI (HURUF BESAR) mengaku membenarkan tesis (PSM/Sarjana/Doktor Falsafah)* ini disimpan di Perpustakaan Universiti Teknologi Malaysia dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut : 1. Tesis adalah hakmilik Universiti Teknologi Malaysia. 2. Perpustakaan Universiti Teknologi Malaysia dibenarkan membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja 3. Perpustakaan dibenarkan membuat salinan tesis ini sebagai bahan pertukaran antara institusi pengajian tinggi. 4. ** Sila tandakan ( ) SULIT TERHAD (Mengandungi maklumat yang berdarjah keselamatan atau kepentingan Malaysia seperti yang termaktub di dalam (AKTA RAHSIA RASMI 1972). (Mengandungi maklumat TERHAD yang telah ditentukan Oleh organisasi/badan di mana penyelidikan dijalankan). TIDAK TERHAD Disahkan oleh (TANDATANGAN PENULIS) (TANDATANGAN PENYELIA) Alamat Tetap : BT. 13, LOT 8064 KAMPUNG PROF. DR. MUHD RASHID BIN AJI, BOTA KIRI, RAJUDDIN 32600 BOTA, PERAK DARUL RIDZUAN Tarikh: 20 APRIL 2009 Tarikh: 20 APRIL 2009 CATATAN * Potong yang tidak berkenaan ** Jenis tesis ini SULIT atau TERHAD, sila lampirkan surat daripada pihak berkuasa/organisas berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis ini perlu dikelaskan sebagai SULIT atau TERHAD. Tesis dimaksudkan sebagai tesis bagi Ijazah Doktor Falsafah dan Sarjana secara penyelidikan atau disertasi bagi pengajian secara kerja kursus dan penyelidikan atau Laporan Projek Sarjana Muda (PSM).

iii PENGURUSAN TERNAKAN UDANG DI SRI MANJUNG, PERAK DARUL RIDZUAN MOHD QUTSAM HASYIR BIN HJ. FAHKARZI Laporan projek ini dikemukakan sebagai memenuhi Sebahagian daripada syarat penganugerahan Ijazah Sarjana Muda Teknologi Serta Pendidikan (Kemahiran Hidup) Fakulti Pendidikan Universiti Teknologi Malaysia APRIL 2009

iv PENGESAHAN PENYELIA Saya akui bahawa saya telah membaca karya ini dan pada pandangan saya karya ini adalah memadai dari skop dan kualiti untuk tujuan penganugerahan Ijazah Sarjana Muda Teknologi Serta Pendidikan ( Kemahiran Hidup ). Tandatangan :... Nama Penyelia : PROF. DR. MUHD RASHID BIN RAJUDDIN Tarikh : 20 APRIL 2009

v PENGAKUAN Saya akui bahawa karya ini adalah hasil kerja saya sendiri kecuali nukilan dan ringkasan yang tiap-tiap satunya telah saya jelaskan sumbernya. Tandatangan :... Nama Penulis : MOHD QUTSAM HASYIR BIN HJ. FAHKARZI Tarikh : 20 APRIL 2009

vi DEDIKASI KHAS BUAT Ayahanda dan Bonda Hj. Fahkarzi Bin Hj. Abdul Rahman Salmah Bte Hj. Abdul Halim Adik Beradik Tercinta Fairuz Bte Hj. Fahkarzi Mohd Firdaus Arahman Bin Hj. Fahkarzi Mohd Zamir Bin Zainal Abidin Insan Yang Memberi Sokongan dan Semangat Adik Hamizah Bte Ahmad Adik Farah Wahida Bte Mazlan Pensyarah-pensyarah, Sahabat-sahabat Semoga Allah S.W.T. meredhai kehidupan kita Terima kasih, Amin.

vii PENGHARGAAN Penulis ingin merakamkan setinggi-tinggi penghargaan dan terima kasih kepada penyelia Projek Sarjana Muda, Prof. Muhd Rashid Bin Rajuddin, atas bimbingan, dorongan, perbincangan serta nasihat pakar yang beliau berikan tanpa berasa jemu sejak dari awal kajian ini dirancang sehinggalah projek ini dapat disempurnakan. Penghargaan yang tidak terhingga juga ditujukan kepada Jabatan Perikanan Negeri Perak dan Pejabat Perikanan Derah Manjung atas kebenaran bertulis bagi menjalankan kajian ini. Penghargaan juga diberikan kepada Pusat Penyelidikan Ternakan Air Payau, Gelang Patah, Johor terutamanya Encik Zefrai Bin Zainal Abidin, yang telah banyak memberi maklumat dan cadangan dalam menyempurnakan projek ini. Terima kasih yang tidak terhingga juga penulis rakamkan untuk semua pengusaha-pengusaha ternakan udang air payau, Sri Manjung, Perak di atas kesudian memberi kerjasama dalam menjayakan penulisan ini. Akhir sekali, penulis ingin mengucapkan terima kasih kepada semua pihak yang terlibat secara langsung atau tidak langsung dalam membantu penulis menjayakan projek penyelidikan ini.

viii ABSTRAK Kajian ini merupakan satu tinjauan terhadap faktor-faktor usaha untuk mendapatkan keuntungan dalam pengurusan ternakan udang di Sri Manjung, Perak Darul Ridzuan Seramai 52 responden terlibat dalam kajian ini, iaitu 100 peratus responden adalah lelaki. Kajian ini menggunakan borang soal selidik sebagai instrumen kajian. Tahap kebolehpercayaan (Alfa Cronbach) yang diperoleh untuk soal selidik ini ialah 0.893. Data mentah dianalisis menggunakan perisian SPSS (Statistical Package for The Social Science) Version 10.0 for Windows untuk mendapatkan nilai kekerapan, peratusan dan min. Dapatan kajian menunjukkan bahawa pengusaha ternakan udang di Sri Manjung mengetahui kaedah dan cara penjagaan udang dengan betul. Tetapi masalah seperti kewangan, penjagaan mutu air dan pengendalian benih masih belum dapat dilakukan dengan sempurna. Masalah ini boleh diatasi dengan adanya tunjuk ajar daripada pihak Jabatan Perikanan. Dengan meningkatnya pengeluaran ternakan udang ini dapat merialisasikan hasrat negara menuju kearah negara pertanian.

ix ABSTRACT This research was conducted to identify of the factors involving the profits of prawn livestock management in Sri Manjung, Perak Darul Ridzuan. A total of 52 respondents has been selected in this research and all of them were male. This research used questionnaires as the research instrument. The reliability (Alfa Cronbach) obtained for the research was 0.893. The data was analyzed by using SPSS software (Statistical Package for The Social Science) Version 10.0 for Windows to obtain the frequency value, percentage and min. The data obtained shows that the prawn entrepreneur in Sri Manjung knew the appropriate methods and procedure to breed the prawn. On the other hand, some problems that occurred such as financial, water quality and how to operate the seed of the prawn has not been solved. This problems can be overcome if there are guidelines from the Malaysian Department of Fisheries. By increasing the prawn livestock product, it can increase the economy and thus, Malaysia hopefully will become an agricultural country.

x KANDUNGAN BAB PERKARA MUKASURAT BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS TAJUK PENGESAHAN PENYELIA PENGAKUAN DEDIKASI PERHARGAAN ABSTRAK ABSTRACT KANDUNGAN SENARAI JADUAL SENARAI RAJAH SENARAI LAMPIRAN ii iii iv v vi vii viii ix x xiii xiiii xvi Bab 1 Pengenalan 1.1 Pendahuluan 1 1.2 Latar Belakang Masalah 2 1.3 Penyataan Masalah 3 1.4 Objektif Kajian 4 1.5 Persoalan Kajian 4 1.6 Batasan Kajian 5 1.7 Kepentingan Kajian 5 1.8 Definisi Istilah 6 1.8.1 Akukultur 6

xi 1.8.2 Penternak 7 1.8.3 Payau 7 Bab 2 Sorotan Kajian 2.1 Pemiihan Tapak 8 2.2 Rekabentuk Ladang Ternakan 10 2.3 Sistem Ternakan 11 2.4 Peralatan Ladang 12 2.5 Makanan 14 2.6 Kuitpan dan Pengendalian Hasil 16 2.7 Pengurusan Hasil 18 2.8 Pengurusan Kewangan Projek 19 Bab3 Metodologi Kajian 3.1 Pengenalan 21 3.2 Reka bentuk Kajian 21 3.3 Populasi dan Responden Kajian 22 3.4 Tempat Kajian 24 3.5 Instrumen Kajian 24 3.6 Prosedur Kajian 27 3.7 Pungutan Data 29 3.8 Analisis Data 29 3.9 Kajian Rintis 32 3.10 Penutup 32

xii Bab 4 Analisis Data dan Dapatan Kajian 4.1 Pengenalan 33 4.2 Hasil Analisis Data 4.2.1 Analisis Latar Belakang Responden 34 4.2.2 Analisis Soalan Kajian 1 38 4.2.3 Analisis Soalan Kajian 2 41 4.2.4 Analisis Soalan Kajian 3 44 4.2.5 Analisis Soalan Kajian 4 46 4.2.6 Analisis Soalan Kajian 5 49 4.3 Rumusan Analisis Data 52 Bab 5 Rumusan, Perbincangan Dan Cadangan 5.1 Pengenalan 55 5.2 Rumusan 56 5.3 Perbincangan kajian 5.3.1 Soalan Kajian 1 57 5.3.2 Soalan Kajian 2 60 5.3.3 Soalan Kajian 3 62 5.3.4 Soalan Kajian 4 65 5.3.5 Soalan Kajian 5 67 5.4 Cadangan Untuk Meningkatkan Keuntungan Dalam Ternakan Udang Air Payau 69 5.5 Penutup 73 BIBILIOGRAFI 74

xiii SENARAI JADUAL NO JADUAL TAJUK MUKA SURAT 2.1 Anggaran kadar Makanan. 15 3.1 Data pengusaha ternakan udang di Daerah Sri Manjung, Perak yang dijadikan responden kajian penyelidik. 23 3.2 Pembahgian Item Bahagian B berdasarkan pemboleh ubah dalam soalan kajian. 26 3.3 Pengekelasan analisis skala likert. 30 3.4 Pengekelasan tahap penguasaan berdasarkan analisis mrkat min. 31 3.5 Pengelasan semula skala likert. 31 4.1 Nilai skor skala likert. 34 4.2 Taburan responden mengikut jantina. 34 4.3 Taburan responden mengikut umur. 35 4.4 Taburan responden mengikut bangsa. 35 4.5 Taburan responden mengikut status perkahwinan. 36 4.6 Taburan responden mengikut kelulusan akademik. 36 4.7 Taburan responden mengikut pendapatan bulanan. 37 4.8 Taburan maklumbalas responden terhadap usaha tambahan yang dilakukan oleh pengusaha untuk mendapatkan keuntungan. 38 4.9 Taburan maklumbalas responden terhadap kaedah yang sesuai digunakan untuk meningkatkan pengeluaran dalam menternak udang. 41 4.10 Taburan maklumbalas responden terhadap

xiv penjagaan mutu air kolam. 44 4.11 Taburan maklumbalas responden terhadap pengawasan kolam udang. 46 4.12 Taburan maklumbalas responden terhadap pengendalian benih udang baru. 49 4.13 Purata peratusan keseluruhan bagi semua item dalam set soal selidik untuk pengusaha ternakan udang. 52

xv SENARAI RAJAH NO RAJAH TAJUK MUKA SURAT 3.1 Carta alir prosedur kajian. 27 5.1 Cadangan proses permohonan. 72

xvi SENARAI LAMPIRAN NO LAMPIRAN TAJUK MUKA SURAT Lampiran A Lampiran B Lampiran B Lampiran D Surat Kebenaran Memohan Maklumat 76 Borang Soal Selidik 77 Contoh Sijil Amalan Baik Akuakultur 78 Contoh Logo Amalan Baik Akuakultur 79

1 BAB I PENGENALAN 1.1 Pendahuluan Sejak kebelakangan ini situasi kehidupan manusia yang terlibat dengan perusahaan perikanan ini telah bertukar corak kerana dipengaruhi oleh; (1) Kos perbelanjaan yang tinggi untuk menangkap udang disebabkan kenaikan harga perkakasan seperti peralatan penangkapan, jentera dan minyak serta gaji buruh yang semakin meningkat. (2) penangkapan udang yang melampaui had untuk permintaan yang tinggi, dan (3) kehabisan kebanyakkan stok disebabkan oleh pencemaran perairan. Oleh itu banyak bakal-bakal penternak tertumpu kepada perusahaan akuakultur marin atau lebih dikenali sebagai marinkultur yang merupakan perusahaan yang moden dan memerlukan usaha serta tumpuan yang sepenuh masa kepada pengeluaran ternakan laut yang bermutu tinggi dan sentiasa diperlukan misalnya, udang putih, udang harimau dan sebagainya. (Lokman Shamsudin 1992 ) Pada masa sekarang, perusahaan akuakultur tempatan telah pun maju terutamanya dalam pengeluaran benih melalui penternakan terkawal untuk mendapatkan stok yang bermutu tinggi. Pembiakbakaan yang terpilih juga dilakukan untuk mendapatkan ciri-ciri yang dikehendaki daripada sesuatu stok yang telah dikenal pasti. Tidak ketinggalan juga kajian-kajian terhadap beberapa teknik baru dalam pembiakan tiruan dan berpotensi pengkulturan pada keadaan persekitaran semulajadi seperti didalam kolam atau sangkar. Operasi perusahan akuakultur telah

2 ditumpukan kepada pengeluaran hasil secara besar-besaran yang bertujuan untuk penjualan dan mendapatkan keuntungan yang lumayan. Aktiviti akuakultur perlu dipertingkatkan lagi dari segi pengurusan dan operasi untuk memastikan agar dapat bertahan lama dan serasi dengan persekitarannya (Muhammad Nasir Abdul Salam, 1999). 1.2 Latar belakang masalah Akuakultur adalah sejenis perniagaan yang menguntungkan di Malaysia yang mana dapat memberi pulangan yang berlipat kali ganda. Industri ternakan udang laut di negara ini telah berkembang pesat dalam tahun 1980. udang laut telah menjadi hasil ternakan akuakultur yang penting dalam menyumbang nilai pendaratan akuakultur. Perusahaan ini digalakkan oleh Jabatan Perikanan Malaysia kerana boleh menghasilkan 150,00 tan metrik udang bernilai RM 2.7 billion pada tahun 2010. Walaupun begitu perkembangan yang tidak terkawal akan mengakibatkan timbulnya berbagai masalah terutamanya penyakit yang hampir melumpuhkan industri ternakan udang di negara ini. Di Malaysia akuakultur bermula sejak tahun 1930 lagi. Sehingga kini akuakultur telah berkembang dengan pesatnya, beberapa spesis ikan dan teknologi baru diperkenalkan termasuklah ternakan udang laut. Teknologi ternakan udang laut telah berkembang pesat dalam waktu yang singkat. Perkembangan diluar jangkaan ini telah menyebabkan kesan negatif kepada sosio ekonomi dan alam persekitaran. Pembangunan projek-projek ternakan udang yang tidak terkawal telah menyebabkan berlakunya pencemaran dan merebaknya berbagai penyakit yang berbahaya kepada ternakan udang itu sendiri. Masalah tersebut disebabkan kurng kefahaman terhadap teknik atau cara ternakan yang diamalkan, kurang kesedaran tentang kepentingan menjaga alam sekitar dan didorong pula dengan perasaan dan amalan mengaut keuntungan dengan segera. Amalan pengurusan ternakan yang tidak baik tanpa mengikuti peraturanperaturan yang ditentukan telah menyebabkan wujudnya penyakit udang yang kronik seperti bintik putih yang sukar diatasi.

3 Pembangunan yang tidak terkawal juga telah menyebabkan kerosakan terhadap persekitaran terutamanya habitat hutan paya bakau yang merupakan kawasan penting bagi perlindungan dan pembiakan spesis-spesis ikan dan udang komersial. Masalah tersebut telah menimbulkan keresahan dan konflik sosial dalam masyarakat yang perlu diatasi dengan segera. Untuk memastikan industri ternakan udang laut dapat berkembang secara mapan, pihak Jabatan Perikanan telah berusaha memastikan industri ini berkembang dengan sihat. Antaranya pihak Jabatan menggalakkan supaya para penternak mengamalkan kaedah pengurusan ladang yang baik dan bertanggungjawab. Antara langkah yang diambil adalah dengan memperkenalkan Kod Amalan Akuakutur untuk ternakan udang laut kepada penternak. Kod Amalan ini diperkenalkan untuk memberi panduan kepada penternak untuk mengamalkan kaedah yang bertanggungjawab bagi menghasilkan bahan makanan yang selamat dimakan dan meminimakan kerosakan alam sekitar.(ketua Pengarah Perikanan Malaysia, Jabatan Perikanan Malaysia, 1999). 1.3 Penyataan Masalah Memandangkan negara kita sedang membangun menuju ke arah Negara Agroteknologi, maka kita memerlukan penternak-penternak yang berkebolehan dalam bidang ternakan udang air payau bagi memastikan hasrat negara kita tercapai. Begitu juga penyelidik akan mengkaji pengurusan yang dilakukan oleh penternak udang air payau samaada dilakukan mengikut sistem atau cara yang telah ditetapkan ataupun tidak. Kajian yang digunakan oleh penyelidik ini bertujuan untuk mengenalpasti sejauhmanakah usaha yang dilakukan oleh pengusaha ternakan udang untuk mendapatkan keuntungan dalam pengurusan ternakan udang air payau.

4 1.4 Objektif Kajian Objektif kajian ini adalah untuk :- 1.4.1 Mengenalpasti usaha tambahan yang dilakukan oleh penternak udang air payau untuk mendapatkan keuntungan. 1.4.2 Mengenalpasti kaedah peningkatan pengeluaran ternakan udang. 1.4.3 Mengenalpasti kaedah yang digunakan untuk menjaga mutu air kolam udang. 1.4.4 Mengenalpasti cara yang dilakukan oleh pengusaha untuk mengawasi ternakan udang mereka. 1.4.5 Mengenalpasti cara yang dilakukan oleh pengusaha untuk mengendalikan benih udang yang baru. 1.5 Persoalan Kajian Dalam kajian ini pengkaji mengemukan beberapa persoalan bagi memastikan objektif kajian tercapai di antaranya ialah :- 1.5.1 Apakah usaha tambahan yang dilakukan oleh pengusaha udang untuk mendapatkan keuntungan? 1.5.2 Apakah kaedah yang digunakan untuk meningkatkan pengeluaran dalam menternak udang? 1.5.3 Bagaimanakah pengusaha udang menguruskan mutu air kolam? 1.5.4 Bagaimanakah pengusaha udang mengawasi ternakan udang?

1.5.5 Bagaimanakah pengusaha udang melakukan pengendalian benih baru? 5