CADANGAN REKA BENTUK SUBSISTEM MAKLUMAT PERUNDANGAN BAGI PENGURUSAN KAWASAN TANAH BENCAH KAJIAN KES: TG. PIAI & SG. PULAI. NAFISA BINTI HOSNI

Transcription

1 ong yang tidak berkenaan CADANGAN REKA BENTUK SUBSISTEM MAKLUMAT PERUNDANGAN BAGI PENGURUSAN KAWASAN TANAH BENCAH KAJIAN KES: TG. PIAI & SG. PULAI. NAFISA BINTI HOSNI Tesis ini dikemukakan Sebagai memenuhi syarat penganugerahan Ijazah Sarjana Sains Perancangan (Teknologi Maklumat) Fakulti Alam Bina Universiti Teknologi Malaysia NOVEMBER 2006

2 ii To abah, who always made me feel that he was proud of me and To mak, who helped me do the things that made him proud and To my lovely younger sisters, with gratitude for all the things we ve shared together-including some of the most hilarious and difficult moments of my life and to my family-with all my love

3 iii PENGHARGAAN Syukur Alhamdulillah...berkat doa, usaha, restu dan limpah kurnia dan rahmat daripada-nya, maka Projek Sarjana ini dapat disiapkan seperti yang telah dijanjikan. Dengan izinnya, saya mengambil kesempatan ini mengucapkan terima kasih dan penghargaan yang tidak terhingga kepada semua pihak yang terlibat dalam menyiapkan Projek Sarjana ini. Pertama sekali, saya ingin mengucapkan terima kasih kepada Dr. Ahris Yaakup, selaku ketua penyelia Projek Sarjana dan Dr Foziah Johar, selaku penyelia Projek Sarjana yang telah banyak memberi tunjuk ajar dan teguran membina serta tanpa jemujemu membantu saya menyiapkan Projek Sarjana ini. Setinggi-tinggi penghargaan dirakamkan kerana sentiasa memberi kesempatan dan meluang masa yang ada untuk menyemak, memeriksa serta memberikan komen membina agar saya dapat memperbaiki lagi kekurangan yang terdapat di dalam kajian ini. Penghargaan ini juga, ditujukan buat En. Ahmad Tajuddin yang sentiasa menyokong dan membantu serta Pn. Mahanum yang tidak lokek memberikan ilmu dan bahan rujukan yang berguna buat melengkapi kajian ini. Terima kasih tidak terhingga juga, diucapkan buat semua pensyarah yang telah banyak mencurahkan ilmu yang sangat berguna di sepanjang saya berada di UTM ini. Terima kasih juga kepada Pegawai Perbadanan Taman Negara Johor kerana sudi membantu dan memberikan maklumat yang diperlukan bagi kajian ini. Terima kasih sekali lagi diucapkan. Terima kasih yang tidak terhingga ditujukan buat ibu bapa serta keluarga yang sentiasa berada di sisi memberi sokongan dan dorongan, berpenat lelah membantu dan berkorban wang, tenaga dan masa. Tidak lupa buat rakan seperjuangan Haiza Wahida, Noordini, Nurshikhah, Zalissa, Ediwan, Norhidayat dan Wan Yusryzal yang banyak membantu, memberi kata semangat, dorongan dan kritikan membina. Jasa kalian tidak akan saya lupakan. Semoga kajian ini dapat dimanfaatkan untuk faedah bersama. Sesungguhnya segala yang baik itu datangnya dari Allah dan yang buruk itu datangnya dari kelemahan diri saya sendiri. Sekian Terima Kasih.

4 iv ABSTRAK Tanah bencah merupakan ekosistem yang paling penting dan produktif di dunia, berfungsi menyediakan ruang paling serasi dan sesuai untuk pembiakan, pembesaran, sumber makanan dan habitat persinggahan populasi hidupan liar terpenting dalam kondusi yang lembap. Fungsi kawasan tanah bencah ini adalah sangat bernilai di mana pengurusan mengenai penggunaannya haruslah dibuat dengan perhatian yang tinggi. Proses Pengurusan kawasan tanah bencah melibatkan teknik kompilasi analisis dan penilaian yang sistematik terhadap alam sekitar dan ekologi tanah bencah. Oleh kerana itu, ia memerlukan sistem pengurusan yang sistematik bagi memastikan keputusan yang dibuat adalah berdasarkan peruntukkan perundangan yang relevan sebelum tindakan dilakukan. Oleh kerana itu, aktiviti pengurusan terutamanya melibatkan cadangan pembangunan yang dijalankan oleh Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ) selaku badan pembuat keputusan perlu dipandu arah oleh perundangan dan mekanisme lain seperti polisi, akta, garis panduan dan peraturan. Didapati, perundangan sebagai rujukan bagi proses pengurusan masih dalam bentuk manual (berasaskan kertas). Rujukan ini melibatkan timbunan pelbagai jenis buku rujukan undang-undang yang menyebabkan kesukaran merujuk bagi tujuan pengurusan oleh pengurus kawasan tapak. Walaupun akta dan perundangan yang berkaitan dengan kawasan kajian telah ada dan diterima pakai, namun pelaksanaan ke atas peruntukkan ini masih tidak digunakan sepenuhnya dan berkesan. Permasalahan ini membawa kepada keperluan kajian dengan memilih Tg. Piai dan Sg. Pulai sebagai kajian kes. Dalam menjadikan perundangan dan garis panduan lebih mudah untuk dirujuk, kajian ini telah mencadangkan penterjemahan perundangan dalam bentuk dokumen kepada bentuk data spatial. Dalam kajian ini,, perundangan yang relevan dengan kawasan dianalisis berasaskan implikasinya terhadap ruang dan aktiviti. Kajian ini telah menemukan 3 peringkat utama dalam menginterpretasikan perundangan ke dalam bentuk ruang iaitu penentuan zon, penentuan pelan pengezonan dan analisis implikasi perundangan. Analisis yang telah dijalankan ini, membantu penghasilan Pelan Pengezonan dan garis panduan kawasan tanah bencah seterusnya membawa kepada cadangan Subsistem Maklumat Perundangan. Kajian telah mencadangkan 3 modul utama bagi subsistem iaitu Fizikal, Perancangan Pengurusan dan Rujukan Perundangan. Penterjemahan perundangan dalam bentuk dokumen ke bentuk ruang melalui aplikasi GIS diharapkan dapat membantu dan memberi kemudahan kepada pengurus mengawal selia kawasannya seterusnya meningkatkan dan memperkukuhkan pengguna pakaian undang-undang dalam sistem pengurusan tanah bencah.

5 v ABSTRACT Wetland are among the most important and productive ecosystems in the world as it provide critical nesting, rearing, feeding and stop over habitat for bird and other wildlife populations in the wet condition. These wetland s functions are thus extremely valuable whereby management about their use should be made with great caution. The wetland management processes involve the technique of systematic compilation of analysis and evaluation of environmental and ecological attributes of the wetland. It requires a systematic management system in ensuring that the decisions made are based on the relevant guidelines before any action taken. Therefore, the management activities mainly involves proposed development exercised by Johor National Park Corporation as an approving authority in management planning area should be guided by laws and other mechanism such as policies, acts, regulations and guidelines. It is found that, the guidelines as references for management processes are still in manual form (paper basis). The references involve stack of papers with vary types of guidelines and acts caused the difficulties of referencing for management purposes. Even though the existing acts and regulations are there and being accepted but the implementation of it is still far from satisfactory and inefficient. The issues and problems invite study to be conducted whereby Tanjung Piai and Sungai Pulai Mangrove Reserve are chosen as study area. In making the laws and guidelines much easier to refer, this study has proposed translation of guidelines into spatial data context. In this study, the relevant legislations are analyzed based on the spatial and activities implication. This study has identified three (3) main stages of analysis i.e. determination of biosphere zones, determination of zoning plan and legislation s implication. The conducted analysis proposes a design of Legislation Information Subsystem (LIS). This study, proposed three (3) main modules of LIS namely Physical Condition, Management Planning and Legislation References. It is hoped that, the manifestation of legislation into spatial data through GIS application and together with the proposed Legislation Information Subsystem will facilitate and assist manager in managing their own area and eventually will enhance and improving the use of existing legislation in the management system.

6 vi KANDUNGAN BAB PERKARA PENGAKUAN DEDIKASI PENGHARGAAN ABSTRAK ABSTRACT ISI KANDUNGAN SENARAI JADUAL SENARAI RAJAH SENARAI PELAN SENARAI SINGKATAN MUKA SURAT i. ii. iii iv v vi x xi xiii xiv 1 PENDAHULUAN 1.1 Pengenalan Penyataan Isu dan Masalah Persoalan Kajian Matlamat dan Objektif Matlamat Objektif Skop Kajian Kawasan Kajian Metodologi Kajian Kajian Awalan 12

7 vii Kajian Literatur Pengumpulan Data Analisis Cadangan Reka bentuk 15 2 PERUNDANGAN DAN PENGURUSAN TANAH BENCAH ` 2.1 Pengenalan Kepentingan Pengurusan Kawasan Tanah Bencah Konsep Pengurusan Tanah Bencah Sistem Pengurusan Tanah Bencah dan Garis panduan Perundangan Dalam Pengurusan Tanah Bencah Polisi dan Strategi Rangka Perundangan GIS, Sistem Maklumat Eksekutif dan Perundangan Bagi Pengurusan Tanah Bencah Sistem Maklumat Perundangan Bagi Pengurusan Tanah Bencah Sistem Pengurusan Kawasan Tanah Bencah Natimuk-Douglas Arkansas Wetland Resource Management Information System Conservation Management System Easy Access Coastal Information System Rumusan 39 3 SISTEM PENGURUSAN TAMAN NEGARA JOHOR 3.1 Pengenalan Tapak Ramsar dan Implikasi Penggazetan Kawasan Kajian Carta Organisasi Pengurusan Sistem Pengurusan Semasa Sistem Pengurusan Tapak Ramsar Guna pakai Perundangan dan Garis panduan Semasa bagi Sistem Pengurusan Kawasan Kajian Perundangan 52

8 viii Akta Perhutanan Negara Akta Kualiti alam Sekeliling Akta Perikanan Enakmen Perbadanan Taman Negara Johor Polisi dan Garis panduan lain Keperluan dan Ketersediaan Data Rumusan 59 4 PANGKALAN DATA BAGI ANALISIS PELAN PENGEZONAN KAWASAN TANAH BENCAH 4.1 Pengenalan Sumber Data Justifikasi Reka bentuk Keperluan Data dan Maklumat Berdasarkan Analisis Konsep Reka bentuk Pangkalan Data Penggunaan DBMS Perolehan Data dan Format Data Rumusan 77 5 PELAN PENGEZONAN & PERUNDANGAN KAWASAN TANAH BENCAH 5.1 Pengenalan Peringkat 1-Penetapan Zon Biosfera Konsep Pengezonan Zon Pusat Zon penampan Kawasan Luar -Zon Pertukaran Justifikasi Pengezonan Model Zon Biosfera Peringkat 2 - Penetapan Pelan Pengezonan Kawasan Tanah Bencah di Zon Pusat (biosfera) Konsep Analisis Matriks Pendekatan PFCA dan Penentuan Kriteria Penetapan Kriteria Bagi Model Pelan Pengezonan Kawasan Tanah Bencah 102

9 ix Model Pelan Pengezonan Pengurusan Tanah Bencah Peringkat 3 - Implikasi Akta dan Ruang Akta Kualiti Alam Sekeliling, Akta Perlindungan Hidupan Liar, Akta Perikanan, 1985 dan Peraturan Akta Perhutanan Negara Akta Air, Garis panduan JPS 1/ Zon Kawasan Tanah Bencah dan Peruntukkan Perundangan Rumusan CADANGAN REKA BENTUK SUBSISTEM MAKLUMAT PERUNDANGAN 6.1 Cadangan Pembangunan Sub-Sistem Konsep Model Sub-Sistem Maklumat Perundangan Modul Sub-Sistem Cadangan Reka bentuk Pangkalan Data Sub-Sistem Maklumat Perundangan Pengurusan Kawasan Tanah Bencah Konsep Hubungan Entiti Rumusan PENUTUP 7.1 Implikasi dan Kepentingan Kajian Kajian Lanjutan Rumusan 136 RUJUKAN 138 LAMPIRAN 143

10 x SENARAI JADUAL NO MUKA TAJUK JADUAL SURAT Jadual 3.1: Arahan Yang Relevan Dengan Kawasan Kajian Yang Diperuntukkan Di Bawah Akta Kualiti Alam Sekeliling Jadual 4.1: Kriteria Analisis Pelan Pengezonan 63 Jadual 4.2: Atribut Bagi Pangkalan data 72 Jadual 5.1: Justifikasi Pelan Pengezonan Biosfera dan Perundangan 83 Jadual 5.2: Keluasan Zon Biosfera. 93 Jadual 5.3: Garis panduan Zon Biosfera 93 Jadual 5.4: Analisis Matriks Kepentingan Setiap Zon 99 Jadual 5.5: Perincian Kriteria Zon Kawasan 100 Jadual 5.6: Keperluan Lapisan Data Model Analisis 103 Jadual 5.7: Keluasan Zon Kawasan Tanah Bencah 110 Jadual 5.8: Implikasi Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974 Terhadap Aktiviti dan Ruang 111 Jadual 5.9: Implikasi Akta Perlindungan Hidupan Liar, 1972 Terhadap Aktiviti dan Ruang 113 Jadual 5.10: Implikasi Akta Perikanan 1985 dan Peraturan Terhadap Aktiviti dan Ruang 114 Jadual 5.11: Implikasi Akta Perhutanan Negara 1984 Terhadap Aktiviti dan Ruang 116 Jadual 5.12: Implikasi Akta Air, 1920 Terhadap Aktiviti dan Ruang 118

11 xi Jadual 5.13: Implikasi Garis panduan JPS 1/97 Terhadap Aktiviti dan Ruang 119 Jadual 5.14: Peruntukkan Akta dan Zon Kawasan Tanah Bencah 120 Jadual 6.1: Modul Sub-sistem dan fungsinya 124 SENARAI RAJAH NO RAJAH Rajah 1.1: MUKA TAJUK SURAT Kawasan Ancaman Akibat daripada Pembangunan Kawasan di Sungai Pulai 6 Rajah 1.2: Pelan Lokasi Sungai Pulai dan Tanjung Piai 11 Rajah 2.1: Sumber jaya dan Kepelbagaian Spesies di Kawasan Kajian yang menarik untuk pelancongan dan penyelidikan 18 Rajah 2.2: Kawasan rumpai laut dan batu karang yang penting bagi ekologi dan habitat spesies di Sungai Pulai Yang perlu dipelihara 19 Rajah 2.3: Sungai Pulai yang kaya dengan hutan paya bakau dan rumpai laut serta kepelbagaian spesis. 19 Rajah 2.4: Contoh Perkaitan Perundangan Dalam Pengurusan Tanah Bencah. 31 Rajah 2.5: Paparan Antara muka Sistem AWRIMS 33 Rajah 2.6: Paparan Antara muka rujukan Maklumat Perundangan Bagi Sistem AWRIMS 34 Rajah 2.7: Paparan Antara muka rujukan Maklumat Perundangan Bagi Sistem Maklumat Pesisiran Pantai 37

12 xii Rajah 2.8: Paparan Antara muka rujukan Maklumat Perundangan Bagi Sistem Maklumat Pesisiran Pantai 38 Rajah 3.1: Carta Organisasi Perbadanan Taman Negara Johor 46 Rajah 3.2: Struktur Pengurusan Kawasan Tapak Ramsar. 45 Rajah 3.3: Proses Semasa Pengurusan Taman Negara Johor 47 Rajah 3.4: Proses Semasa Pengurusan Tapak Ramsar 48 Jadual 4.1: Kriteria Analisis Pelan Pengezonan 68 Rajah 4.2: Konsep Perhubungan Di antara Data 69 Rajah 4.3: Pangkalan Data Geodatabase 70 Rajah 5.1: Rangka Kerja Analisis Kajian 79 Rajah 5.2: Ilustrasi Peringkat Analisis Kajian 80 Rajah 5.3: Zon Biosfera Kawasan Tapak Ramsar yang dicadangkan oleh Convention Ramsar, Rajah 5.4: Model Analisis Pembentukan Zon Biosfera 93 Rajah 5.6: Peringkat Kerja Kaedah Bagi Penetapan Pelan Pengezonan Kawasan Tanah Bencah 96 Rajah 5.7: Konsep Pelan Pengezonan Kawasan Tanah Bencah 97 Rajah 5.8: Perkaitan Kriteria Kawasan Zon dan Pendekatan PFCA 102 Rajah 5.9: Model Analisis 104 Rajah 6.1: Modul Sub-Sistem Maklumat Perundangan bagi Pengurusan Kawasan Tanah Bencah 123 Rajah 6.2: Contoh Cadangan Paparan Antara muka bagi Menu Cadangan Pembangunan 127 Rajah 6.3: Cadangan Reka bentuk Pangkalan data Sistem Subsistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah 129 Rajah 6.4: Cadangan Konsep hubungan Entiti Nonspatial dan Spatial 130 Rajah 6.5: Contoh Cadangan Konsep hubungan Zon dan Perundangan 131 Rajah 6.5: Contoh Cadangan Konsep Entiti 132

13 xiii SENARAI PELAN NO PELAN TAJUK MUKA SURAT Pelan 5.1: Tapak Ramsar (Zon Pusat) 87 Pelan 5.2: Isu Kawasan Perluasan Zon Pusat 88 Pelan 5.3: Perluasan Zon Pusat 89 Pelan 5.4: Guna tanah Kawasan Sekitar Tapak 90 Pelan 5.5: Sempadan Biosfera 91 Pelan 5.6: Nilai Kawasan Biodiversiti 104 Pelan 5.7: Kawasan Terancam 105 Pelan 5.8: Kawasan Kualiti Air(Alam Sekitar) 106 Pelan 5.9: Kawasan Risiko 107 Pelan 5.10: Zon Kawasan Tanah Bencah 108

14 xiv SENARAI SINGKATAN AWRIMS CIS DBMS EIA EIS GIS PBT PTNJ PTP PTL RDBMS SMPKTB RHPB Arkansas Wetland Resources Information Management System Coastal Information System Database Management System Environmental Impact Assessment Executive Information System Geographical Information System Pihak Berkuasa Tempatan Perbadanan Taman Negara Johor Pelabuhan Tanjung Pelepas Power Transmission Line Relationships Database Management System Sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah Rezab Hutan Paya Bakau

15 1 BAB 1 PENDAHULUAN 1.1 Pengenalan Perancangan dan pengurusan sumber jaya mempunyai sifat yang kompleks. Ini berikutan, sifat sumber jaya itu sendiri yang terhad dan perlu diuruskan dari semasa ke semasa. Ia seiring dengan pertumbuhan urbanisasi yang pantas dan perkembangan bandar yang berlaku telah meningkatkan permintaan terhadap sumber jaya khasnya sumber jaya semula jadi. Senario yang berlaku telah menjana kepada pencemaran dan menjejaskan kawasan yang mempunyai biodiversiti yang tinggi terutamanya kawasan tanah bencah (Yokohari et al., 2000). Namun, penduduk bandar telah membuat permintaan terhadap kualiti hidup yang tinggi termasuklah kesihatan awam yang baik, persekitaran yang tidak tercemar, makanan dan minuman yang baik dan selamat, begitu juga bagi rekreasi dalam ruang tanah lapang (Botkin dan Beveridge, 1997). Keadaan ini memerlukan kepada pengurusan sumber jaya efektif dan sistematik dalam memastikan sumber jaya diuruskan dengan baik. Salah satu faktor yang menyumbang kepada pengurusan yang baik ialah sistem maklumat yang lengkap dan berkesan. Sistem maklumat merupakan alat yang penting untuk dijadikan mata dan telinga kepada proses perancangan. Ia boleh digunakan bagi mengawas dan memastikan kawalan dipatuhi dan memberikan amaran awal mengenai punca pergeseran, ketidakseimbangan, kelemahan dan

16 2 kegagalan yang berlaku dalam proses perancangan dan pengurusan (Yaakup, Johar dan Dahlan, 1995). Pengguna pakaian perundangan yang berkaitan dengan pengurusan; pemeliharaan dan pemuliharaan sumber jaya adalah penting untuk dijadikan sebagai alat utama mengawal selia dan memandu arah pengurusan sumber jaya tanah bencah. Kewujudan perundangan dan garis panduan yang dikeluarkan oleh jabatan-jabatan berkaitan perancangan dan pengurusan sumber jaya adalah mengikut kepada keperluan dan skop kerja masing-masing. Oleh itu, pengurusan sumber jaya yang baik adalah bergantung kepada pelaksanaan undang-undang dan garisan panduan ke atas kawasan pentadbiran pengurusan tersebut. 1.2 Penyataan Isu dan Masalah Undang-undang perancangan dan pengurusan adalah alat terpenting dalam memastikan pengurusan yang dijalankan mematuhi garis panduan yang telah ditetapkan. Walau bagaimanapun isu dan masalah yang sering timbul adalah semasa proses pertimbangan pengguna pakaian undang-undang di dalam pengurusan. Jika dilihat, terdapat banyak perundangan yang terlibat dalam pengurusan sumber jaya dan ia telah diperuntukkan di bawah jabatan masing-masing mengikut kepada keperluan jabatan tersebut. Keadaan ini telah menyebabkan pengurusan yang melibatkan aspek perundangan tidak dapat dijalankan secara menyeluruh dan berkesan serta memakan masa yang panjang. Sebagai contoh, pengurusan kawasan Tanjung Piai dan sungai Pulai di bawah Perbadanan Taman Negara Johor, mempunyai pelbagai peruntukkan undang-undang melibatkan jabatan jabatan lain yang berkaitan seperti Jabatan Pengairan dan Saliran, Jabatan Perhutanan Negeri, Jabatan Perikanan Negeri, Jabatan Alam Sekitar, Jabatan Pertanian. Setiap jabatan ini telah mengguna pakai perundangan yang berbeza-beza mengikut kepada keperluan jabatan tersebut. Ia telah menimbulkan kesukaran rujukan

17 3 undang undang dalam aktiviti pengurusan memandangkan banyak aspek perundangan yang terlibat secara langsung di dalam aktiviti ini. Selain itu, pengurusan sumber jaya perlu respons terhadap isu semasa yang berlaku di kawasan kajian dan sekitarnya. Undang undang adalah merupakan alat terpenting dalam menjadi kayu pengukur dan rujukan tindakan yang perlu dilaksanakan. Dapat dilihat, keadaan semasa telah menunjukkan kegagalan pengguna pakaian perundangan secara berkesan yang telah mengakibatkan masalah alam sekitar yang serius timbul. Isu yang paling jelas timbul di kawasan kajian ialah isu pencemaran, pembalakan pokok paya bakau, pembangunan komited dan sedimentasi. i. Pencemaran Pada masa ini, terdapat pencemaran yang berlaku di Sungai Pulai akibat daripada aktiviti pertanian dan pembangunan baru di sekitar kawasan Tanjung Piai. Didapati pokok bakau di Sungai Pulai telah diganggu-gugat oleh pencemaran daripada pembangunan baru termasuklah perkembangan kawasan pertanian, aktiviti perindustrian, urbanisasi dan perlombongan pasir dalam kawasan tadahan. Penanaman pokok kelapa sawit telah meliputi kawasan barat di daerah Pontian dan aktiviti perkebunan pula, terletak di pinggir rizab hutan Sungai Pulai. Aktiviti-aktiviti ini telah dikenal pasti mengakibatkan pencemaran air dan tanah di Sungai Pulai berikutan ia didapati terletak berhampiran kawasan yang mengalami pencemaran (Ramakrishna et. al, 2001). ii. Pembalakan Kawasan Hutan Paya Bakau Pembalakan haram telah menjana kepada isu yang serius di kawasan kajian. Didapati sebanyak 526 hektar bagi kawasan rizab hutan paya bakau telah di balak secara haram (Ramakrishna et. al, 2001). Kolam udang yang terbiar di kawasan tapak kajian juga telah menyebabkan kepada pembalakan pokok bakau berikutan tanah tersebut telah ditebus guna bagi pembangunan industri yang besar.

18 4 Pembinaan laluan talian Tenaga Nasional adalah merupakan salah satu faktor kepada pembalakan di kawasan kajian. Pembinaan ini, bermula dari Rizab Hutan Paya Bakau (RHPB) Sungai Pulai di bahagian timur merentasi laluan utama Sungai Pulai di bahagian barat, melalui Kg. Tanjung Karang ke Pontian. Pokok-pokok telah ditebang di sepanjang laluan bagi membolehkan pembinaan dan penyelenggaraan dijalankan. Dapat dilihat dengan jelas bahawa pembinaan ini telah mengakibatkan kehilangan kawasan hutan secara langsung terutama apabila pembinaan laluan transmisi merentasi kawasan hutan. iii. Kehilangan Kawasan Hutan Paya Bakau Secara tidak langsung, pembinaan talian TNB telah turut menyumbang kepada kehilangan kawasan hutan. Tumbuhan litupan hutan akan dipotong secara berkala bagi mengelakkan gangguan terhadap laluan transmisi untuk tujuan penyelenggaraan akses. Laluan ini telah membahagi dan memisahkan kawasan sungai Pulai kepada blok-blok hutan kecil yang membawa kepada implikasi ekologi. Penghasilan blok ini, menyebabkan ekologi kawasan terjejas (Ramakrishna et. al, 2001). iv. Sedimentasi Perlombongan pasir melibatkan perpindahan pasir daripada keadaan yang semula jadi yang menghasilkan kepada pencemaran alam sekitar. Keadaan ini berlaku apabila kadar pengeluaran pasir melebihi kadar penjanaan ini secara normal. Bahan buangan aktiviti perlombongan di sekitar Sungai Pulai menyumbang kepada peningkatan sedimentasi dan kawasan lumpur yang membawa kesan kepada ikan dan kesihatan pokok kayu bakau. Perlombongan di tebing sungai telah memberi kesan hakisan, banjir serta kehilangan komposisi semula jadi di kawasan Rizab Hutan Paya Bakau Sungai Pulai. Pembinaan PTL (Power Transmission Line) juga mengakibatkan kepada peningkatan sedimentasi dan penurunan kualiti air di Rizab Hutan Paya Bakau Sungai Pulai. Berdasarkan kepada Laporan Penilaian Kesan Alam Sekitar, 2001, didapati pembangunan berskala besar di kawasan tanah bencah Sungai

19 5 Pulai, menyebabkan sedimentasi yang serius iaitu dianggarkan mencecah 600,000 kubik meter/tahun. v. Pembangunan dan Spesies Hidupan Liar Terancam Kawasan Sungai Pulai merupakan kawasan yang kaya dengan nilai biodiversiti yang tinggi. Kawasan Sungai Pulai kaya dengan rumpai dan rumput laut yang terdiri daripada 10 spesies rumput laut dan 19 spesies rumpai laut. Kawasan ini merupakan habitat penting spesies terancam seperti kuda laut dan dugong (Choo, 2005). Malangnya, kawasan habitat ini terletak di luar kawasan sempadan tapak Ramsar Sungai Pulai. Ini bermaksud kawasan ini berada dalam situasi yang berbahaya dan tidak dilindungi sama sekali (Chong, 2006). Kenyataannya, kawasan habitat spesies hidupan akuatik ini terus terancam dan kesannya dapat dilihat apabila spesies dugong ditemui dalam keadaan yang sakit pada tahun 2005 dan bayi dugong sebesar 1.3 meter telah ditemui mati pada jaring ikan di Pulau Merambong berdekatan dengan tapak Ramsar Sungai Pulai. Sejak tahun 1995 lagi, peningkatan aktiviti manusia telah mengganggu gugat keseimbangan ekologi marin (Chong, 2006). Spesies kuda laut di kawasan Sungai Pulai telah dianggarkan menurun sehingga 1000 ekor sahaja (Chiew, 2004). Keadaan ini dijangka terus berlaku memandangkan kerajaan telah mengezonkan kawasan dari Tanjung Pelepas ke Pendas iaitu sepanjang 40km kawasan hutan paya bakau untuk tujuan pembangunan (sila rujuk Rajah 1.1). Maka dapat dijangka, pertumbuhan perindustrian, projek rumah akan berlaku termasuklah penambahan Pelabuhan Tanjung Pelepas (Chiew, 2002).

20 6 Rajah 1. 1: Kawasan Ancaman Akibat daripada Pembangunan Kawasan di Sungai Pulai Sumber: Chiew, 2004 Rajah 1.1 menunjukkan projek pembangunan mega Pelabuhan Tanjung Pelepas (PTP) di muara Sungai Pulai yang mengancam perubahan hidrologi dan ekosistem sungai serta menghapuskan nilai semula jadi di kawasan tapak Ramsar. Sempadan tapak Ramsar Sg Pulai telah dilukis semula bagi memberi ruang kepada pembinaan PTP dan Penjana Kuasa Elektrik di bahagian barat tebing Sg. Pulai. Projek mega ini telah memberi tekanan yang hebat kepada kawasan Ramsar. Pembangunan fasa kedua PTP akan menyempitkan muara sungai lebih daripada 50 peratus. Ini akan memberi kesan ke atas saliniti dan sirkulasi air sungai yang memberi kesan buruk ke atas hidupan biotik. Laluan migrasi fauna juga akan tersekat memandangkan koridor habitat mereka telah dimusnahkan (Chiew, 2004). Tambahan, stesen penjana kuasa yang meliputi 361 hektar ini akan menyebabkan suhu kawasan sekitarnya meningkat dan ini akan mengakibatkan kemusnahan hampir keseluruhan hidupan marin. Pembinaan stesen petrokimia pula, bermaksud akan menyebabkan kehilangan kekal ke atas hutan paya bakau Sungai Pulai. Sisa buangan daripada stesen ini akan

21 7 mengakibatkan hidupan marin flora dan fauna diracuni oleh toksik dan kekal dalam jangka masa yang lama di dalam sistem rantaian makanan (Chiew, 2004). Implementasi perundangan ke atas pengurusan kawasan tanah bencah perlu respons terhadap isu yang berlaku di kawasan pentadbiran dalam memastikan aktiviti pengurusan yang dijalankan adalah berkesan. Berdasarkan kepada isu yang diterangkan di atas, didapati kebanyakan isu yang berlaku boleh dilukiskan ke dalam bentuk pelan (spatial). Namun demikian, pada masa ini peruntukan undang-undang yang diguna pakai bagi pengurusan kawasan Sungai Pulai dan tanjung Piai adalah dalam bentuk teks iaitu maklumat entiti bukan ruang. Keadaan ini telah menimbulkan kesukaran dalam menentukan tindakan dan keputusan yang lebih tepat iaitu melibatkan perundangan ke atas ruang. Isu persekitaran dan perundangan sedia ada kawasan kajian perlu dihubungkaitkan dalam memastikan pengurusan kawasan tapak lebih baik dan berkesan. Penentuan atribut bukan spatial dan spatial dari segi perundangan diperlukan dalam mengurus sumber jaya bagi memudah dan mempercepatkan aktiviti pengurusan. Kemajuan teknologi maklumat dan telekomunikasi, didapati boleh memudahkan proses pengurusan seterusnya. Perkara ini turut ditekankan oleh Menteri Perumahan dan Kerajaan Tempatan, Y.Bhg Datuk Seri Ong Ka Ting The virtual approval environment system would enables to save 30% of the time, (The Star, 2002) Justeru, penstrukturan guna pakai perundangan dalam sistem pengurusan, amat diperlukan dalam memastikan pelaksanaan yang dijalankan lebih kemas dan sistematik dalam masa yang sama, memudahkan pihak pengurusan untuk membuat penilaian dan keputusan dengan baik dan pantas. Ia seterusnya menggalakkan dan membantu membangunkan Sistem Pengurusan Sumber jaya Kawasan Tanah Bencah. Kajian ini bertujuan mengintegrasikan maklumat perundangan yang relevan di dalam sistem pengurusan sumber jaya agar boleh diguna pakai oleh pihak pengurusan dalam memudahkan kerja-kerja pelaksanaan dan membuat keputusan. Sistem maklumat perundangan berasaskan GIS amat diperlukan dalam menghubungkan kedua aspek ini sama ada dalam bentuk spatial atau bukan spatial.

22 8 Sistem Maklumat Perundangan berasaskan GIS membantu keputusan dan tindakan yang dibuat oleh pengurus lebih relevan dan tepat di atas tanah (spatial). Selain itu ia membantu memudahkan pengintegrasian perundangan sedia ada yang relevan dengan kawasan kajian yang boleh dikenal pasti dengan mudah dalam bentuk ruang. 1.3 Persoalan Kajian Berdasarkan penyataan masalah, terdapat beberapa persoalan yang telah dibentuk: i. Apakah konsep wise use bagi tapak Ramsar dalam konteks kawasan kajian? ii. apakah isu dan masalah utama dalam pengurusan sumber jaya kawasan kajian khususnya berkaitan pengguna pakaian undang-undang. iii. apakah polisi dan perundangan semasa yang sesuai dan relevan bagi kawasan kajian iv. Apakah perundangan yang diguna pakai dalam sistem pengurusan sumber jaya tanah bencah di kawasan kajian? v. Bagaimana bentuk sistem pengurusan bagi aspek perundangan yang boleh diguna pakai oleh pihak pengurusan dalam membuat keputusan?

23 9 1.4 Matlamat dan Objektif Matlamat Matlamat bagi kajian ini seperti di bawah: Mengenalpasti dan Mencadang Reka bentuk Subsistem Maklumat Perundangan bagi Pengurusan Taman Negara Johor Sungai Pulai (Ramsar)) berbantu GIS Objektif Bagi mencapai matlamat di atas, objektif kajian yang telah dirumuskan adalah: i. Mengenal pasti konsep wise use bagi tapak Ramsar dalam konteks kawasan kajian ii. Mengenal pasti isu dan masalah utama dalam pengurusan sumber jaya kawasan kajian khususnya berkaitan pengguna pakaian undangundang. iii. Mengkaji dan mengenal pasti polisi dan perundangan semasa yang sesuai dan relevan di kawasan kajian iv. Mencadangkan reka bentuk sistem pembangunan maklumat perundangan perancangan bagi pengurusan sumber jaya Tanah Bencah (Ramsar)

24 Skop Kajian Kajian yang dijalankan akan melihat di bawah skop kajian berikut: i. Kajian ini merangkumi aspek penting iaitu latar belakang dan sistem pengurusan semasa serta isu dan masalah semasa yang berlaku di kawasan kajian berkaitan dengan pengurusan sumber jaya. ii. Kajian tertumpu kepada perundangan yang relevan dengan kawasan kajian. iii. Kajian ini memberi fokus kepada penentuan maklumat perundangan sama ada dalam bentuk spatial dan bukan spatial, keperluan data perundangan bagi cadangan sistem dan cadangan reka bentuk subsistem maklumat perundangan bagi kawasan kajian 1.6 Kawasan Kajian Kawasan kajian hanya meliputi rizab hutan Sungai Pulai yang terdiri daripada salah satu kawasan paya bakau yang terpelihara di Selatan Barat wilayah Johor iaitu kira-kira 35% keseluruhan litupan paya bakau. Sungai Pulai merupakan sistem sungai paya bakau yang terbesar di negeri Johor. Ia terletak di bawah pentadbiran Majlis Daerah Pontian dan diuruskan oleh Perbadanan Taman Negara Johor. Kawasan kajian ini telah diisytiharkan sebagai tapak Ramsar pada Januari 2003 (Ramsar Convention on Wetlands, 2003). Sungai Pulai telah digazet sebagai rizab hutan negeri. Kawasan ini telah dipilih sebagai kawasan kajian berdasarkan statusnya sebagai Rizab Hutan Paya Bakau dan kawasan tapak Ramsar. Status ini telah meletakkan kawasan kajian sebagai kawasan yang mempunyai kepentingan sumber jaya yang tinggi. Selain itu, kesan daripada penggazetan kawasan kajian, peruntukkan perundangan ke atas kawasan ini menjadi lebih ketat.

25 11 Rajah 1. 2: Pelan Lokasi Sungai Pulai dan Tanjung Piai 1.7 Metodologi Kajian Kajian ini akan dibahagikan kepada empat peringkat utama iaitu bermula dengan peringkat kajian awalan dan berakhir dengan peringkat cadangan dan rumusan kajian. Pembentukan dan penjelasan lanjutan bagi setiap peringkat di dalam metodologi ini adalah berdasarkan kepada kajian yang akan dijalankan.

26 Kajian Awalan Kajian yang akan dilakukan adalah membuat pelbagai rujukan dan pembacaan tentang sistem pengurusan sumber jaya kawasan tanah bencah bagi memahami senario semasa. Rujukan kajian meliputi hasil kajian dan sumbangan pengkaji sebelumnya berkaitan dengan kajian ini dan aplikasi sistem GIS ke atas pelaksanaan pengurusan sumber jaya. Oleh itu kajian awalan ini umumnya melibatkan pemahaman tentang tajuk yang telah dicadangkan. Selain daripada itu, antara aspek yang terlibat dengan kajian awalan ialah: i. Penentuan isu dan masalah kajian ii. Pembentukan matlamat dan objektif kajian iii. Penentuan skop dan metodologi kajian iv. Mengenal pasti bentuk dan aspek kajian literatur yang akan dijalankan untuk diguna pakai di peringkat seterusnya. Kajian awal membantu dalam pemahaman awal mengenai kajian ini terutama penentuan yang jelas bagi hasil kajian iaitu cadangan reka bentuk sistem maklumat perundangan dalam sistem pengurusan sumber jaya tanah bencah serta kaedah bagaimana pembentukan sistem cadangan yang perlu dihasilkan Kajian Literatur Bagi kajian literatur ia terbahagi kepada dua bahagian iaitu kajian berkaitan aspek perundangan yang terlibat di dalam pengurusan sumber jaya tanah bencah di kawasan kajian dan juga kajian asas Sistem Maklumat Geografi

27 13 i. Aspek perundangan bagi pengurusan Rizab Hutan Paya Bakau Sungai Pulai. Peringkat ini akan melibatkan kajian tentang aspek perundangan dan pelaksanaan dalam sistem pengurusan sumber jaya Rizab Hutan Paya Bakau Sungai Pulai. Peruntukan polisi dan akta yang terlibat di dalam sistem ini akan diambil kira. ii. Sistem Maklumat Geografi (GIS) iii. Bahagian ini mengemukakan peranan GIS di dalam sistem maklumat perundangan pengurusan kawasan Rizab Hutan Paya Bakau Sungai Pulai dan pendekatan pelaksanaan di dalam sistem juga diambil kira sebagai asas kajian yang akan dilaksanakan. Peringkat literatur ini adalah penting dalam penghasilan produk akhir kajian ini. Pengenalpastian dan penentuan polisi dan perundangan yang berkaitan kawasan kajian akan banyak membantu dalam mereka bentuk sistem maklumat perundangan perancangan bagi pengurusan kawasan tanah bencah. Selain itu, literatur GIS turut menyumbang kepada aplikasi GIS yang lebih berkesan dalam menyokong sistem maklumat perundangan yang akan direka bentuk Pengumpulan Data Proses pengumpulan data secara keseluruhannya melibatkan temu bual, rujukan laporan, akta dan polisi dan rujukan Internet. Kaedah yang digunakan ini melibatkan dua jenis sumber iaitu sumber primer dan sekunder. Data sekunder merupakan data asas bagi kajian ini. i. Data sekunder Data sekunder diperoleh dari rujukan laporan, akta dan garis panduan yang berkaitan. Maklumat-maklumat semasa berkaitan struktur

28 14 organisasi, fungsi, polisi dan perundangan semasa yang diguna pakai dalam pengurusan kawasan kajian. ii. Data Primer Pendekatan yang digunakan adalah melalui temu bual. Temu bual yang dijalankan adalah bagi mengenal pasti perundangan dan garis panduan semasa yang lazim diguna pakai dalam sistem pengurusan. Selain itu, temu bual ini juga bertujuan mendapatkan maklumat mengenai corak pengurusan dan pengguna pakaian perundangan semasa dalam menentukan cadangan reka bentuk sistem maklumat perundangan bagi pengurusan sumber jaya kawasan tanah bencah. Maklumat yang diperlukan adalah: Penjelasan perkara-perkara penting yang dipertimbangkan dalam pengurusan Penjelasan perkara-perkara penting yang memerlukan pertimbangan dan rujukan polisi dan perundangan dalam proses pengurusan Pengguna pakaian akta atau perundangan yang lazim di dalam proses pengurusan Isu-isu dan masalah yang timbul di peringkat pengurusan berkaitan pengguna pakaian perundangan Cadangan-cadangan oleh kakitangan bagi membantu reka bentuk sistem maklumat perundangan bagi pengurusan sumber jaya kawasan Rizab Hutan Paya Bakau Sungai Pulai dan Tanjung Piai Analisis Peringkat ini melibatkan kepada penentuan polisi dan perundangan yang relevan bagi kawasan kajian. Seterusnya data atribut spatial dan bukan spatial bagi perundangan ditentukan. Pada peringkat ini, model normatif digunakan.

29 15 Penggunaan model normatif adalah berdasarkan kepada rujukan perkara penting yang diambil perhatian dalam sistem pengurusan dan perundangan relevan yang seharusnya diguna pakai Cadangan Reka bentuk Berpandukan kepada hasil analisis, reka bentuk rangka subsistem maklumat perundangan bagi pengurusan telah diformulasikan. Maklum balas terhadap matlamat, objektif dan skop kajian dilakukan bagi memastikan pembentukan cadangan adalah selaras dengan perkara tersebut.

30 16 BAB 2 PERUNDANGAN DAN PENGURUSAN TANAH BENCAH Bab ini akan membincangkan konsep pengurusan dan perundangan tanah bencah. Perbincangan ini meliputi kepentingan pengurusan tanah bencah, konsep pengurusan dan pelaksanaan, garis panduan pengurusan dan perundangan dalam pengurusan tanah bencah. Perbincangan lebih tertumpu kepada pengurusan dan bagaimana perundangan lazimnya diguna pakai dan dilaksanakan di dalam sistem pengurusan tanah bencah. Bab ini juga akan menyentuh perkara berkaitan Sistem Maklumat GIS dan aplikasinya dalam perundangan bagi pengurusan. Pada akhir bab ini, beberapa contoh dari luar negara akan dijelaskan secara ringkas iaitu bagaimana sistem maklumat bagi pengurusan tanah bencah dan perundangan di aplikasi dan dibangunkan. 2.1 Pengenalan Kawasan tanah bencah kebanyakannya terdiri daripada kawasan hutan paya bakau. Hampir 25% daripada keseluruhan hutan paya bakau di Malaysia terdapat di Negeri Johor dan dikategorikan sebagai hutan paya bakau simpanan dan hutan bakau negeri. Negeri Johor masih memiliki kira-kira 23, 683 hektar hutan bakau simpanan dan 7,

31 hektar hutan paya bakau negeri. Keluasan ini semakin berkurangan dan langkah langkah mewartakan sebahagian daripada hutan bakau ini sebagai Taman Negara sedang diusahakan oleh Pihak Perbadanan Taman Negara Johor. Ini adalah untuk mengelak penebangan secara berleluasa, penebus gunaan tanah yang tidak terkawal serta pemeliharaan hutan paya bakau daripada agen pencemaran Kawasan tanah bencah diwakili oleh kehadiran air sama ada di atas atau berdekatan dengan permukaan tanah. Tanah bagi kawasan ini adalah amat berbeza dengan kawasan yang bersebelahan dan tumbuhan serta flora di kawasan ini amat sesuai dengan keadaan yang lembap. Tanah bencah terdiri daripada 6 peratus daripada permukaan bumi. Tanah bencah ini terdiri daripada jenis dan kepelbagaian ini memberi kesan kepada landskap, perbezaan cuaca dan corak aktiviti manusia. Pada masa lalu, kawasan tanah bencah sering dianggap sebagai tanah terbiar yang tidak membawa sebarang pulangan ekonomi. Strategi bagi mengubah dan menukar guna kawasan paya ini kepada kawasan pertanian yang produktif telah menjadi satu tujuan yang paling dominan. Keadaan ini, jelasnya telah memberi kesan perubahan sistem terhadap struktur dan fungsinya. Ekosistem bagi kawasan tanah bencah ini amat sensitif dan rapuh. Tekanan ke atas pertambahan populasi dan akibat daripada serakan kawasan pertanian, industri dan pembangunan bandar telah membawa kesan kehilangan kawasan paya bakau dan mengganggu-gugat ekosistem semula jadi (Hussin et al., 1999). Di kebanyakan kawasan tanah bencah telah sentiasa mengalami pengecilan saiz keluasan kawasan, begitu juga penurunan kualiti. Ini berikutan kesan daripada teknik perparitan moden dalam aktiviti pertanian, peningkatan kawasan perindustrian dan tekanan pembangunan akibat daripada peningkatan populasi termasuklah aktiviti pembuangan bahan buangan, tambakan sungai dan pengubah suaian guna tanah (Dierßen & Opitz, 2000). Akibatnya, terdapat banyak kawasan tanah bencah yang telah diubah dan dikacau ganggu dan kawasan ini telah menjadi semakin terancam terutama yang berkait dengan ekosistem dan landskap kawasan tersebut. Walau bagaimanapun, sejak akhir-akhir ini, fokus terhadap kawasan tanah lembap telah berubah. Nilai dan kepentingan kawasan tanah bencah telah bertambah berikutan aspek hidrologi, kimia, biologikal, sosial dan ekonomi telah di beri

32 18 perhatian dan pertimbangan yang lebih baik. Pemeliharaan kawasan paya bakau kini bukan sahaja melibatkan keunikan biologikal dan monumen budaya malah memenuhi kepentingan fungsi ekosistem sebagai kawasan bernutrien tinggi dan berfungsi sebagai rumah hijau pada skala global (Dierßen & Opitz, 2000). Kawalan banjir, pengeluaran makanan dan pemulihan kualiti air adalah merupakan satu nilai ekonomi yang tinggi. Kini, terdapat banyak kawasan tanah bencah yang menawarkan aktiviti sosial dan rekreasi. Dalam memastikan nilai bagi kawasan tanah bencah dikawal, perundangan dan garis panduan adalah diperlukan bagi perlindungan, pengurusan, pemantauan dan pembinaan kawasan tanah bencah. 2.2 Kepentingan Pengurusan Kawasan Tanah Bencah Kepentingan kawasan tanah bencah merangkumi aspek-aspek rekreasi, ekonomi, pelancongan, hidupan liar dan akuatik, pemeliharaan spesies marin, pemeliharaan alam semula jadi di pesisiran pantai, kegunaan tempatan serta kepentingan penyelidikan. Rajah 2.1: Sumber jaya dan Kepelbagaian Spesis di Kawasan Kajian yang menarik untuk pelancongan dan penyelidikan Sumber:

33 19 Pengurusan dan perundangan bagi kawasan tanah lembap adalah penting dalam memastikan nilai bagi kawasan ini terpelihara meliputi habitat, hidrologi serta fungsi rekreasi awam. Pengurusan kawasan ini terutamanya melibatkan guna tanah akan secara langsung mengelakkan dan mengurangkan pelbagai kesan negatif terhadap fungsi kawasan tanah bencah seperti dinyatakan di bawah: Rajah 2.2: Kawasan rumpai laut dan batu karang yang penting bagi ekologi dan habitat spesis di Sungai Pulai yang perlu dipelihara. Sumber: Kawasan pembekal nutrien, penapis pencemaran dan pengekalkan air larian permukaan Menstabilkan bekalan air dengan menyimpan air yang berlebihan ketika hujan dengan memperbaharui mata air, mengatur aliran dan mengawal hakisan. Menyediakan kawasan perlindungan habitat bagi pelbagai spesis. Ia juga berkaitan dengan kepentingan kegunaan rekreasi dan nilai estetik. Rajah 2.3: Sungai Pulai yang kaya dengan hutan paya bakau dan rumpai laut serta kepelbagaian spesis. Sumber:

34 Konsep Pengurusan Tanah Bencah Pengurusan adalah satu proses penggunaan sumber-sumber yang terdapat di dalam sesuatu organisasi dalam usahanya untuk mencapai objektif yang dihasratkan melalui fungsi perancangan, pengawalan dan pembuatan keputusan. Tiga bentuk asas pengurusan yang perlu dikenalpasti iaitu a) pemuliharaan total merupakan idea utopian: kebergantungan pembalakan sumber oleh penduduk tempatan akan berlaku pada pelbagai peringkat, walaupun terdapat sumber alternatif yang disediakan; b) kesan manusia akan sentiasa berkembang samada dalam bentuk intensiti dan corak; c) ancaman faktor semula jadi tidak lagi dipinggirkan terutamanya apabila ia nya menjadi semakin teruk akibat daripada aktiviti manusia seperti hakisan tanah (Prikh et al., 2003). Berdasarkan kepada Convention on RAMSAR (2004), konsep pengurusan kawasan tanah bencah yang utama adalah pemuliharaan dan pendekatan penggunaan mampan iaitu matlamat akhir adalah untuk mencapai penggunaan wise use (mampan) dalam jangka masa panjang di kawasan kajian (Convention on RAMSAR, 2004). RAMSAR COP3 (1987) telah menakrifkan wise use sebagai penggunaan yang mampan bagi manfaat manusia yang sesuai dengan penyelenggaraan sumber jaya semula jadi bagi ekosistem. Melalui konsep ini, terdapat tiga perkara yang perlu diberi perhatian iaitu fungsi, produk dan atribut kawasan tanah bencah. Berikut merupakan perincian setiapnya: a) Fungsi merupakan aktiviti atau tindakan yang berlaku secara semula jadi di kawasan tanah bencah sebagai interaksi produk di antara struktur ekosistem dan proses. Fungsi termasuklah kawalan banjir, nutrien, sedimen dan penyelenggaraan pencemaran: sokongan rantai makanan, pengukuhan kawasan pantai dan kawalan hakisan;

35 21 perlindungan ribut; pengukuhan keadaan musim iaitu melibatkan hujan dan suhu. b) Produk yang dijanakan oleh kawasan tanah bencah termasuk: sumber jaya hidupan liar, perikanan, sumber hutan, sumber pemburuan, pertanian; dan bekalan air. Kesemua produk ini dijanakan oleh interaksi di antara biologikal, kimia dan fizikal komponen kawasan tanah bencah. c) Atribut kawasan tanah bencah termasuklah diversiti biologikal dan ciri budaya dan sejarah yang unik. Atribut ini mengarah kepada penggunaan tertentu atau sumber bagi produk tertentu, namun ia mungkin mempunyai kepentingan semula jadi dan tidak boleh diukur. Berdasarkan kedua-dua konsep pengurusan di atas, didapati kedua-duanya mempunyai nilai faktor konsep yang lebih sama iaitu melibatkan aktiviti pemuliharaan dan aktiviti manusia serta tindakan semula jadi. Namun didapati juga, pendekatan bagi kedua-dua konsep ini adalah berbeza. Konsep yang diketengahkan oleh Jyoti Prikh (2003) lebih menumpukan kepada andaian bagi setiap elemen/faktor di dalam konsep pengurusan iaitu melibatkan andaian senario, bentuk, corak dan intensiti. Konsep yang diutarakan Convention on RAMSAR (2004) pula, fokus kepada perincian elemen konsep dan interaksi yang berlaku dalam kawasan tanah bencah. Bagaimanapun dalam kajian ini, didapati kedua dua konsep ini penting dan berguna serta boleh diintegrasikan dalam membantu penilaian dan pertimbangan kriteria pengurusan; melalui konsep pertama dan penetapan kriteria pengurusan; melalui konsep kedua.

36 Sistem Pengurusan Tanah Bencah dan Garis panduan Sistem pengurusan tanah bencah atau pelan pengurusan seharusnya disokong oleh perundangan atau garis panduan. Garis panduan sistem pengurusan tanah bencah membawa maksud aktiviti terkawal. Aktiviti terkawal ini didefinisikan secara meluas sebagai " any operation or use of a wetland or watercourse involving removal or deposition of material, or any obstruction, construction, alteration or pollution, of such wetlands or watercourses " (Conservation Foundation, 1988). Pengurusan perancangan berasaskan kawasan tapak seharusnya menjadi satu elemen pendekatan multi-skala ke arah perancangan pengurusan wise use dan dihubungkan dengan landskap dan perancangan ekosistem termasuklah zon pesisiran pantai dan sungai. Ini kerana polisi dan keputusan perancangan pada skala ini akan mempengaruhi pemuliharaan dan pembangunan wise use bagi kawasan tanah bencah (Ramsar Convention, 2004) Berdasarkan kepada City of Coon Rapids (2005), terdapat tiga perkara penting yang perlu diambil kira dalam sistem pengurusan tanah bencah a) sempadan; b) cadangan pembangunan; c)garis panduan pengurusan. Garis panduan bagi sempadan seharusnya di aplikasi bagi kawasan yang mana dikenal pasti sebagai kawasan di bawah kuasa pentadbiran tanah bencah seperti yang digariskan di dalam manual yang telah diguna pakai bagi kawasan tersebut. Kawasan ini seharusnya menunjukkan klasifikasi pengurusan bagi setiap kawasan tanah bencah berkait dengan garis panduan sedia ada. Keadaan ini bagi memastikan pengenalpastian yang dijalankan dan ketepatan dikaji semula oleh pentadbir bagi cadangan pembangunan terletak di dalam atau bersebelahan kawasan tanah bencah. Adalah penting menunjukkan kewujudan dan penentuan sempadan sama ada terkandung di dalam garis panduan yang sedia ada dalam membantu proses menilai dan membuat keputusan pengurusan kawasan (Votteler & Muir, 2002).

37 23 Bagi kawasan tanah bencah yang telah digazetkan sebagai kawasan RAMSAR, pelan pengurusan seharusnya meliputi kawasan tanah bencah itu sendiri di mana sempadannya telah ditentukan. Walau bagaimanapun sekiranya tapak tanah bencah tersebut terdiri lebih dari satu tapak yang berasingan, pelan pengurusan yang berasingan mungkin adalah bersesuaian (RAMSAR Convention, 2004). Beberapa jenis pengezonan mungkin sesuai di aplikasi di dalam kawasan sempadan ke atas tapak yang berbeza bergantung kepada karakter dan hubungan dengan guna tanah lain bagi kawasan di sekitarnya. Sempadan tapak terdiri daripada koleksi kawasan tanah bencah itu sendiri sehinggalah kawasan sekitarnya yang bukan terdiri daripada habitat kawasan tanah bencah dan selalunya adalah kawasan yang mempunyai pelbagai jenis guna tanah (RAMSAR Convention, 2004). Ini bermaksud pengezonan di dalam sempadan tapak mesti serba boleh dan fleksibel bagi memenuhi kepelbagaian ciri-ciri kawasan tapak. Walau bagaimanapun, berdasarkan kepada RAMSAR Convention (2004), kawasan penampan adalah diperlukan dalam mengukuhkan kawasan sempadan tapak kawasan iaitu terletak di sekeliling kawasan tanah bencah itu sendiri. Kawasan penampan seharusnya berada di sekeliling kawasan pusat tanah bencah yang terdiri daripada guna tanah yang memberi kesan secara langsung ke atas ciri-ciri ekologi kawasan tanah bencah (RAMSAR Convention, 2004). Cadangan pembangunan seharusnya telah mendapat kelulusan daripada pihak berkuasa tempatan dan dinilai semula oleh pentadbir kawasan untuk kelulusan bagi sebarang bentuk kerja-kerja pembangunan yang memberi kesan kepada kawasan tanah bencah. Dalam hal ini pengurus atau pentadbir seharusnya merujuk dan mematuhi tempoh masa dan keperluan yang telah diperuntukkan di dalam akta-akta sedia ada seperti akta pemuliharaan (City of Coon Rapids, 2005). Dalam hal ini, pengurus atau pentadbir kawasan memainkan peranan penting dalam memastikan setiap perincian kawasan dan kerja pembangunan yang sesuai bagi kawasan kajian perlu dipertimbang dan dinilai terlebih dahulu sebelum mendapatkan kelulusan pembangunan pihak berkuasa tempatan.

38 24 Perkara ketiga adalah akta dan garis panduan bagi kawasan tanah bencah yang berkait dan diperuntukkan bagi kawasan tanah bencah menyediakan garis keperluan kerja perparitan, pembinaan dalam kawasan tanah bencah seperti pembangunan infrastruktur jalan dan laluan, bekalan asas, peletakan sistem papan tanda, menara pandang dan boardwalk mengikut kepada pengenalpastian kriteria bagi kawasan tertentu di dalam kawasan tanah bencah (City of Coon Rapids, 2005). Bagi tujuan ini pengurusan dan garis panduan perlu meliputi dan menunjukkan a) jarak zon penampan yang jelas bagi kawasan mengikut jenis pembangunan; b) pengurusan air banjir berdasarkan kepada manual pengurusan banjir sedia ada; c) klasifikasi sistem pengurusan berdasarkan siri pengurusan yang jelas seperti pemeliharaan iaitu kesan hanya boleh berlaku sekiranya cadangan adalah sangat diperlukan, pengurusan tahap 1 apabila cadangan mematuhi peruntukan yang ditentukan; d) keperluan kelonggaran pengurusan kawasan tanah bencah bagi kawasan yang terpaksa menerima kesan cadangan dengan mematuhi garis panduan sedia ada bagi kawasan tersebut seperti laluan trek, menara pandang dan fasiliti tempat duduk (Want & William, 1993). 2.3 Perundangan Dalam Pengurusan Tanah Bencah Polisi dan Strategi Berdasarkan kepada Laporan Pelan Pengurusan Rizab Hidupan Liar, Tanjung Tuan Melaka (2004), pengurusan bagi kawasan yang memiliki biodiversiti iaitu sama ada kawasan hutan, tanah bencah atau hutan paya bakau perlulah mengambil kira polisi dan strategi serta rangka perundangan yang relevan

39 25 bagi kawasan tersebut (Jabatan Perhutanan negeri Melaka, 2004). Di dalam sesuatu organisasi besar yang mempunyai hierarki pengurusan, polisi merupakan panduan yang perlu diikuti oleh bahagian atau jabatan bagi mencapai kepada objektif organisasi. Terdapat tiga hierarki utama iaitu peringkat negara, negeri dan daerah. Bagi peringkat negara, polisi dan dasar telah digubal dan pengurusan negeri dan daerah seharusnya dipandu arah oleh strategi yang telah digariskan. polisi dan dasar tersebut adalah; i. Dasar Perhutanan Negara, 1978 (Pindaan 1992) Menyentuh pemeliharaan dan pengurusan hutan melalui amalan pengurusan hutan secara berkekalan. Dasar ini mengandungi 17 aspek yang menyentuh perkara berkaitan fungsi pentadbiran sebagai perlindungan, penghasilan, pengekalan, penyelidikan dan pendidikan. ii. Dasar Kepelbagaian Biologi Kebangsaan (1996) Dasar ini menyediakan strategi jangka masa panjang bagi bekalan makanan dan pengekalan biologi bersejarah di Malaysia. Dasar Kepelbagaian Biologi Kebangsaan (1996), bertujuan pemeliharaan kepelbagaian biologikal Negara dan menitikberatkan peningkatan kajian ke atas spesies biologi dan penyediaan kemudahan bagi mendapatkan maklumat berkaitan pengekalan kepelbagaian biologi Rangka Perundangan Skop kuasa, terma dan syarat yang diperuntukkan di dalam akta merupakan angkubah penting dalam aktiviti sistem pengurusan bagi kawasan tanah bencah. Berdasarkan kepada Laporan Pelan Pembangunan dan Pengurusan Endau Rompin (2000), akta yang terlibat secara langsung dalam pengurusan Taman Negara Johor adalah terdiri daripada 7 peruntukan akta iaitu:

40 26 i. Enakmen Perbadanan Taman Negara(Johor), 1989 Peruntukan perundangan ini membenarkan perbadanan taman Negara di perkukuhkan. Di bawah enakmen ini Perbadanan Taman Negara Johor bertanggungjawab dalam pengurusan dan pembangunan kawasan pentadbirannya. Tiada garis panduan yang jelas dalam struktur dan operasi pengurusan yang spesifik. ii. Akta Perlindungan Hidupan Liar No.72, 1972 Menyediakan rizab santuari perlindungan sepenuhnya kepada hidupan liar yang terancam dan hampir pupus. Akta ini membolehkan mana-mana tanah kerajaan diisytiharkan sebagai kawasan rizab hidupan liar. iii. Akta Perhutanan Negara,1984 Akta ini mengelaskan hutan kepada 11 kategori. Akta ini, melarang apaapa aktiviti dijalankan dalam kawasan hutan simpan kekal kecuali dengan permit pemilikan. Selain itu, akta ini memperuntukkan keperluan pemeliharaan hutan dan alam sekitar serta keperluan rekreasi orang awam iv. Akta Perikanan, 1985 Akta ini digubal bagi mengawal pembangunan, pentadbiran dan pengurusan sumber marin termasuk taman laut. Akta ini memperuntukkan pengurusan dan perlindungan kawasan taman laut. v. Akta Perancangan Bandar Dan Desa, 1976 Akta ini memperuntukkan pertimbangan pembangunan oleh perancang bagi kawasan mempunyai nilai estetika dan kepentingan alam sekitar. Pertimbangan dibuat berdasar pelan pembangunan sedia ada. vi. Akta Kanun Tanah Negara, 1960 Akta ini memperuntukkan mana-mana tanah negeri sebagai kawasan perlindungan atau sebaliknya.

41 27 vii. Akta Pemuliharaan Tanah, 1960 Akta ini berkait dengan pemeliharaan tanah berbukit, kawalan hakisan tanah dan pemendapan. Kesemua akta memainkan peranan dan fungsi masing-masing dalam membantu menguruskan kawasan hutan paya bakau dengan lebih baik dan efisien. Merujuk kepada skop setiap perundangan yang telah diterangkan di atas, didapati Enakmen Perbadanan Taman Negara Johor (1989), Akta Perancangan Bandar Dan Desa (1976) dan Akta Kanun Tanah Negara, 1960 mencakupi skop yang luas dan sukar untuk diinterpretasikan dalam bentuk ruang. Bagaimanapun, akta yang selebihnya dilihat dapat menjelaskan garis panduan dan perundangan kawasan tapak kajian dengan lebih terperinci serta berpotensi untuk diinterpretasikannya dalam bentuk ruang. 2.4 GIS, Sistem Maklumat Eksekutif dan Perundangan Bagi Pengurusan Tanah Bencah Kemajuan teknologi GIS, telah mewujudkan sistem penyimpanan dan perolehan data dan pembuatan keputusan yang lebih baik bagi memudahkan pengurusan dan pemuliharaan kawasan tanah bencah (Prikh et al, 2003). Teknologi GIS telah digunakan sebagai jalan terbaik dalam menunjukkan perkaitan perhubungan ruang dan hubungan dalaman bagi data perundangan dan kawasan kajian. Maklumat berkaitan termasuklah kecerunan, guna tanah, jenis tanah, sistem hidrologi, fasiliti dan sempadan kawasan. Pelan yang disediakan menggunakan teknologi GIS merupakan i alat perancangan dan pengurusan awal. Pelan berfungsi sebagai rujukan yang lebih jelas dan merupakan pemangkin bagi perbincangan mengenai isu berbanding tugasan yang dibuat secara bersendirian (Smith, 1997). Data perundangan yang lengkap dan teknologi GIS yang menunjukkan kombinasi isu serta cadangan pembangunan kawasan kajian daripada rujukan data itu sendiri secara

42 28 tunggal telah menyediakan satu medium rujukan pengurusan dan perancangan yang lebih efektif dan cepat. Data ini membantu perancangan, pengurus dan pemilik tanah membincangkan dan membuat keputusan berasaskan fakta dan mengambil kira polisi, perundangan dan garis panduan yang terlibat dalam sesuatu pembangunan berbanding maklumat tanggapan. Rujukan yang baik akan dapat dilaksanakan dengan paparan pelan dan jadual atribut berkaitan dengan kawasan kajian, isu dan pembangunan yang sedang dipertimbangkan dihasilkan oleh GIS. GIS mempunyai kebolehan menyemak dan mencapai data dengan lebih cepat dan mudah. Lazimnya semakan perundangan dan garis panduan yang dijalankan melibatkan kepada carian manual berasaskan kertas dan rujukan yang dibuat di dalam pengurusan kesemuanya dijelaskan dalam bentuk bukan spatial. GIS dilihat mempunyai kemampuan dalam memastikan sesetengah data perundangan dan garis panduan yang bersesuaian dapat dirujuk dalam bentuk data ruang berasaskan rujukan geografi. Antara peranan yang boleh diambil oleh GIS dalam memudahkan rujukan perundangan dalam pengurusan adalah seperti di bawah: i. Sistem Maklumat Berpusat Dengan adanya sistem maklumat berpusat memudahkan kakitangan dalam mencapai data dengan lebih jelas dan cepat. Sistem maklumat yang berpusat ini juga dapat menjaga keselamatan data daripada hilang. ii. Membantu dalam membuat keputusan dalam sistem pengurusan Berdasarkan kepada data-data perundangan yang disimpan dalam bentuk lembut melalui aplikasi GIS dapat memudahkan perancang dan pengurus dalam mengurus dan menilai cadangan pembangunan kawasan tanah bencah dan membantu membuat keputusan dengan terjemahan perundangan dan garis panduan lebih jelas melalui kemudahan rujukan dalam bentuk ruang dan bukan ruang yang disediakan melalui sistem EIS. iii. Membantu mempercepatkan dan melicinkan proses pengurusan Penerapan aplikasi GIS di dalam sistem pengurusan membolehkan pengurus mencapai data data perundangan dan garis panduan berkaitan kawasan kajian tanpa perlu berhadapan dengan timbunan rujukan garis panduan dan

43 29 akta yang mengandungi pelbagai bahagian yang memakan masa untuk pencarian dan penterjemahan mengikut isu dan aktiviti yang ingin dijalankan di kawasan kajian. iv. Kaedah yang lebih berkesan dalam memberi kemudahan rujukan kepada pengguna Penggunaan GIS merupakan kaedah yang berkesan dalam memberikan khidmat rujukan kepada pengguna kerana sifatnya yang mesra pengguna memberikan panduan kepada kakitangan terutama pengurus dan perancang dalam membuat keputusan pembangunan dan pengurusan bagi kawasan tersebut. Mesra pengguna di sini bermaksud sifatnya yang mudah diguna iaitu hanya menggunakan butang untuk akses paparan serta mengurangkan tugas perolehan dengan kemudahan senarai pengurusan dan perundangan serta garis panduan yang terlibat. Kesemua keperluan maklumat pengurusan berkaitan perundangan akan dihubungkan bagi kemudahan rujukan pengurus seperti akta yang terlibat bagi kawasan pilihan, laporan penilaian, cadangan pembangunan, isu dan permasalahan serta gambar (sekiranya ada). Selain daripada itu, kemampuan implementasi GIS dalam melicinkan lagi pengurusan terutama dari aspek perundangan adalah: a) Reka bentuk bagi GIS dalam sistem perundangan dalam pengurusan tanah bencah boleh dibangunkan dan diselaraskan mengikut kepada keperluan perancangan bagi kemudahan perolehan data dan analisis b) pelan yang selaras sesuai bagi perancang dan pengurus untuk mengeluarkan nasihat dan menganalisis keutuhan sesuatu cadangan pembangunan serta membuat keputusan c) Membantu membangunkan sistem Geo-Reference Implementasi sistem maklumat ini membantu pengurusan kawasan tanah bencah berkaitan perundangan adalah mengikut kepada peringkat a) pengumpulan data; b) pembangunan pangkalan data GIS; c) pembangunan paparan pengguna; d) aplikasi pangkalan data GIS (Birds Australia. 2002).

44 30 Bagaimanapun, pengukuhan pengurusan seharusnya diikuti dengan pembangunan aplikasi sistem EIS. Sistem Maklumat Eksekutif (EIS) menyediakan sebuah pangkalan data yang komprehensif di dalam merancang, mengurus dan memantau kawasan tanah bencah atau hutan paya bakau. EIS ini dibangunkan bagi meringkaskan proses capaian pengguna terhadap data GIS dalam pangkalan data. Ia menyokong serta membantu dalam proses persembahan pangkalan data GIS. EIS memudahkan proses-proses semakan dilakukan dan carian menjadi mudah, tepat dan cepat kerana sistem ini mampu memanipulasikan pelan dan data, iaitu menyimpan, memapar, mencari dan sebagainya. Sistem ini membantu memastikan perundangan bagi kawasan diintegrasikan dalam aktiviti pengurusan. Aplikasi EIS membantu pengurus membuat rujukan perundangan dalam memastikan keputusan yang dipertimbangkan adalah rasional. Sistem ini menyediakan capaian dan paparan maklumat yang interaktif serta mempunyai ciri-ciri user friendly. Paparan maklumat daripada pangkalan data yang telah dibangunkan mudah difahami dan efektif. Ia mempercepatkan proses carian data dan mempunyai antara muka yang mudah dan ramah pengguna Setiap maklumat kawasan dapat dihubungkan dengan maklumat yang berkaitan bagi memudahkan pengurus membuat rujukan dan keputusan perancangan (Al-Ghadban, 2000). Secara umumnya, Sistem maklumat Eksekutif merupakan sebuah sistem maklumat yang berasaskan komputer yang boleh mengendalikan data secara komprehensif merangkumi ciri-ciri berikut: i. Boleh memasukkan data spatial dan atribut. ii. Boleh menyimpan data spatial dan atribut. iii. Boleh memaparkan data spatial dan atribut. iv. Boleh memanipulasi data spatial dan atribut. v. Membenarkan aktiviti pengemaskinian data objek dan atribut. vi. Mempunyai pangkalan data bersepadu, iaitu pangkalan data yang berasaskan perkongsian data.

45 Sistem Maklumat Perundangan Bagi Pengurusan Tanah Bencah Sistem Pengurusan Kawasan Tanah Bencah Natimuk-Douglas Rajah 2.4: Contoh Perkaitan Perundangan Dalam Pengurusan Tanah Bencah. Sumber: Management Plan for the Natimuk-Douglas Saline Wetland System, Management Plan for the Natimuk-Douglas Saline Wetland System merupakan sistem maklumat berasaskan web yang dibangunkan bagi membenarkan capaian maklumat berkaitan kawasan tanah lembap/bencah adalah cepat dan mudah. Sistem ini turut menyediakan maklumat mengenai perlindungan perundangan kawasan tanah bencah bagi tujuan rujukan maklumat. Berdasarkan kepada Rajah 2.4, maklumat perundangan yang

46 32 disediakan adalah lebih tertumpu kepada akta yang terlibat dalam program pengurusan, agensi yang terlibat bagi pelaksanaan akta dan program serta kesan daripada sesuatu akta ke atas kawasan tersebut. Didapati melalui rujukan ini, peranan dan fungsi bagi sesuatu akta serta agensi yang terlibat bagi pelaksanaan akta tersebut ke atas kawasan tanah bencah dapat dilihat dengan lebih jelas. Bagaimanapun, paparan perincian setiap maklumat perundangan (akta) tidak disediakan bagi memudahkan pengurus membuat rujukan. Bentuk paparan yang disediakan hanya terhad kepada data bukan spatial. Oleh itu, pelaksanaan dan pengguna pakaian perundangan bagi tujuan pengurusan didapati kurang berkesan jika diaplikasikan dalam bentuk ruang Arkansas Wetland Resource Management Information System Arkansas Wetland Resource Management Information System (AWRIMS) merupakan sistem maklumat berasaskan web yang dibangunkan bagi membenarkan capaian maklumat berkaitan kawasan tanah lembap/bencah yang cepat dan mudah. Sistem ini menyediakan maklumat penting mengenai aktiviti pemuliharaan, projek semasa dan cadangan pembangunan, garis panduan dan perundangan serta program. Sistem AWRIMS menyediakan kemudahan paparan pelan kawasan bagi pengguna asas iaitu paparan maklumat asas dan bagi pengguna yang lebih mahir melibatkan analisis ringkas seperti pertindihan lapisan data dengan aksessibiliti maklumat yang lebih banyak berbanding pengguna asas. Kemudahan ini menggunakan aplikasi GIS dalam penyediaan paparan data maklumat kawasan. Kemudahan capaian maklumat perundangan dan garis panduan kawasan tanah bencah turut disediakan namun teknologi GIS tidak diaplikasikan dan paparan hanya dalam bentuk bukan ruang. Struktur bagi rujukan perundangan ini adalah berdasarkan kepada peruntukan seksyen di dalam akta akta yang relevan bagi pengurusan sumber jaya bagi kawasan kajian

47 33 Rajah 2.5: Paparan Antara muka Sistem AWRIMS Sumber: Merujuk kepada Rajah 2.5, sistem ini menyediakan pelbagai menu termasuklah sumber jaya kawasan, program, alat pemetaan; alat pemetaan asas, alat pemetaan canggih dan alat analitikal status dan tren serta paparan perpustakaan berasaskan maklumat digital. Bagi menu sumber jaya kawasan tanah bencah, maklumat rujukan perundangan dan garis panduan sedia ada kawasan disediakan. Menu alat pemetaan di aplikasi tujuan rujukan data spatial. Fungsi alat) ini disokong oleh sistem pangkalan data GIS.

48 34 Rajah 2.6: Paparan Antara muka rujukan Maklumat Perundangan Bagi Sumber: Sistem AWRIMS Berdasarkan kepada Rajah 2.6, rujukan perundangan bagi tujuan pengurusan adalah dalam bentuk bukan ruang. Sistem ini menyediakan paparan maklumat perundangan yang terlibat bagi kawasan tanah bencah tersebut, perincian syarat/perkara perundangan, garis panduan penetapan zon serta definisi zon dan kawasan tanah bencah yang telah termaktub di dalam undang-undang. Kelemahan bagi sistem ini, maklumat perundangan (bukan spatial) tidak dihubungkan dengan maklumat spatial yang telah disediakan di dalam sistem ini seperti maklumat zon, guna tanah dan aktiviti serta program kawasan tanah bencah. Maklumat perundangan hanya digunakan sebagai maklumat tambahan dan sokongan bagi sistem dan bukan sebaliknya.

49 Conservation Management System Conservation Management System (CMS) merupakan pakej perisian yang direka bentuk bagi menguruskan kawasan pemuliharaan. Bahagian penerangan kawasan bagi pelan pengurusan di keluarkan oleh sistem ini sendiri dan boleh diubahsuai berdasarkan keperluan organisasi. Sistem ini menawarkan penggunaan bentuk ruang (features) sebagai fokus utama pengurusan. Ia mengambil kira kawasan yang terpilih dibawah peruntukan undang-undang dengan akses kepada data aspek rekreasi, komuniti tempatan, stakeholders, landskap dan data biologikal. Sebagai contoh, sekiranya penerangan bagi pengurusan kawasan grassland dikeluarkan program, kawalan tumbuhan, pengekalan pagar dan laluan serta isu yang berkaitan dengan pertanyaan akan di senarai untuk rujukan pengurus. Setiap projek akan menunjukkan pelan yang terperinci dalam membolehkan keputusan pengurusan dibuat dengan baik. Perolehan data bagi sistem ini berasaskan aplikasi sistem GIS Easy Access Coastal Information System Sistem ini memudahkan semua badan kerajaan tempatan mencapai maklumat zon pemuliharaan melalui antara muka pengguna yang mudah. Setiap kawasan pesisiran pantai boleh dikenal pasti dan setiap jenis zon pembangunan iaitu Coastal Regulation Zone (CRZ), High Tide Line (HTL) dan Low Tide Line (LTL) boleh dipaparkan termasuklah maklumat kuantitatif. Pengguna boleh memasukkan pelan bagi tapak kawasan pembangunan untuk dipadankan dengan pelan CRZ yang telah ditetapkan bagi menentukan feasibiliti sesuatu projek pembangunan.

50 36 Sistem ini membenarkan mana-mana pegawai mengesahkan status zon bagi cadangan pembangunan dan memberikan kebenaran. Proses membuat keputusan dapat dikurangkan melalui capaian Easy Access CIS. Pelan CRZ yang terperinci dalam skala kadastral yang tersedia boleh dicapai oleh pegawai peringkat tempatan bagi mendapatkan interpretasi garis panduan yang lebih tepat. Fasiliti pertanyaan yang terdapat di dalam sistem CIS adalah kategori HTL, LTL, CRZ dan zon tiada pembangunan, garis panduan garisan 500m & 200m, aktiviti terlarang dan dibenarkan jalan, laluan trek dan sebagainya. Maklumat rujukan bagi perparitan, jaringan jalan, dan sebagainya diperolehi dari syit topo dan carta hidrografik melalui aplikasi ArcGIS. Lokasi bagi infrastruktur seperti pelabuhan, pusat perikanan, kawasan pelancongan dan poligon guna tanah yang berbeza terkandung di dalam peta asas. Sistem ini menyediakan maklumat mengenai definisi, peruntukan undang-undang dan garis panduan boleh diperoleh daripada sistem CIS.

51 37 Rajah 2.7: Paparan Antara muka rujukan Maklumat Perundangan Bagi Sistem Maklumat Pesisiran Pantai Sumber: A. Sreejith, K.V. Thomas, K.O. Badarees, Rajah 2.7 menunjukkan paparan antara muka rujukan perundangan bagi sistem maklumat pesisiran pantai Kerala yang umum. Berdasarkan contoh paparan di atas, lapisan maklumat asas kawasan untuk tujuan rujukan seperti nama zon sempadan telah disediakan. Bagi maklumat tambahan kawasan, ruangan kiri bagi paparan rajah di atas, menyediakan menu maklumat fizikal kawasan, keadaan sosioekonomi kawasan, senario pembangunan, kerapuhan serta pelan kategori kawasan zon pesisiran pantai yang telah ditetapkan. Menu maklumat ini memudahkan pengurus membuat perincian rujukan kawasan iaitu bergantung kepada keperluan rujukan.

52 38 Paparan garis panduan bagi kawasan pesisiran pantai mengikut kepada zon dan garis panduan yang telah ditetapkan berdasarkan data reruang berasaskan rujukan geografi. Rajah 2.8: Paparan Antaramuka rujukan Maklumat Perundangan Bagi Sumber: A. Sreejith et al., Sistem Maklumat Pesisiran Pantai Rajah 2.8 menunjukkan paparan data yang lebih terperinci mengikut kawasan daerah pesisiran yang dipilih. Dalam contoh di atas, zon daerah Panchayat telah dipilih. Kawasan yang dipilih iaitu dalam bentuk ruang dihubungkan dengan perincian data perundangan dan garis panduan kawasan zon. Paparan maklumat kategori zon kawasan serta jenis kategori juga turut disediakan. Ini memudahkan pengguna untuk merujuk data perundangan dalam bentuk ruang. Setiap kategori kawasan dan jenis kategori menyediakan keperluan paparan maklumat garis panduan yang berbeza. Pengguna dapat memilih kawasan lain melalui menu browse map di bahagian kiri paparan antara muka. Rujukan terperinci ini juga turut menyediakan kemudahan rujukan maklumat tambahan lain seperti dalam Rajah 2.7.

53 39 Reka bentuk sistem ini yang menghubungkan maklumat ruang (pelan pengezonan dan sebagainya) dan maklumat perundangan, dilihat telah memberikan satu medium rujukan yang lebih mudah dan jelas untuk difahami terutama bagi tujuan aktiviti pengurusan yang melibatkan tindakan di atas tanah ( implikasi ruang). Implikasi perundangan ke atas ruang dapat diperlihatkan secara jelas melalui konsep hubungan seperti ini. Walau bagaimanapun, maklumat ruang perlulah bukan sahaja terdiri daripada maklumat mentah kawasan malah memerlukan peringkat analisis dalam menghasilkan kategori pecahan zon kawasan dalam memudahkan lagi rujukan perundangan dan garis panduan dibuat. 2.6 Rumusan Garis panduan dan perundangan merupakan aspek penting dalam pengurusan kawasan tanah bencah. Peruntukan bagi tanah bencah adalah tidak jelas dalam mekanisme perundangan semasa yang menunjukkan masalah pembangunan tidak mampan. Status perundangan bagi kebanyakan kawasan tanah bencah kekal tidak jelas di sesetengah negara; kualiti dan pelaksanaan tanah bencah berkait dengan perundangan adalah lemah. Peraturan dan garis panduan umumnya hanya dikeluarkan dan kekal di dalam buku dan kurang dikuatkuasakan. Faktor utama penyumbang kepada senario ini adalah kekurangan kakitangan dan sumber di kebanyakan negara (Tolentino Jr., 1999). Perkembangan terkini dalam teknologi maklumat dan telekomunikasi dalam era dunia bermaklumat ini, didapati boleh memudahkan proses pengurusan seterusnya mempercepatkan kepada membuat keputusan dan tindakan. Aspek aspek penting yang perlu dititik beratkan seperti sempadan, cadangan pembangunan dan garis panduan dalam pengurusan kawasan tanah boleh dijadikan sebagai asas dalam mereka bentuk sistem maklumat perundangan yang diperlukan semasa aktiviti pengurusan. Penstrukturan guna pakai perundangan dalam sistem pengurusan ini, amat diperlukan dalam memastikan pelaksanaan yang dijalankan lebih kemas dan sistematik dalam

54 40 masa yang sama memudahkan pihak pengurusan untuk membuat penilaian dan keputusan dengan baik dan pantas. Rangka polisi dan perundangan boleh dijadikan sebagai rujukan dan panduan bagi proses pengurusan. Garis panduan yang lebih terperinci bagi pengurusan dalam kawasan kajian seperti jarak zon penampan, klasifikasi kawasan pengurusan dan kawasan kelonggaran bagi tanah bencah akan dapat dicapai dan di terjemah dengan lebih baik sekiranya ianya direkodkan dalam bentuk ruang.

55 41 BAB 3 SISTEM PENGURUSAN TAMAN NEGARA JOHOR Bab ini akan membincangkan mengenai sistem pengurusan semasa yang sedang diamalkan oleh Perbadanan Taman Negara Johor dalam menguruskan serta mengawal pembangunan bagi kawasan pentadbirannya. Perbincangan ini akan melibatkan carta organisasi badan pengurusan, proses semasa yang terlibat berdasarkan Enakmen Perbadanan Taman Negara Johor, 1986, yang merupakan undang-undang sedia ada dalam memandu arah sistem pengurusan kawasan kajian oleh Perbadanan Taman Negara Johor. Penumpuan akan lebih diberikan kepada proses pengurusan semasa bagi kawasan tapak kajian, bagaimana keputusan pengurusan dibuat, rujukan yang terlibat dalam proses tersebut sama ada melibatkan garis panduan, akta atau dokumen perundangan lain serta persediaan yang terlibat sebelum pengurus ke tapak.

56 Pengenalan Tanjung Piai adalah merupakan Taman Negeri dan pengurusan pentadbiran kawasan di bawah tanggungjawab Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ). Bagi Sungai Pulai pula, pengurusan kawasan Sungai Pulai sebelum ini adalah di bawah pentadbiran Jabatan Perhutanan Negeri Johor. Ini berikutan kawasan ini merupakan Rizab Hutan Paya Bakau. Walau bagaimanapun, Perbadanan Taman Negara Johor telah mencadangkan kepada Kerajaan Negeri Johor supaya Hutan bakau Simpan Sungai Pulai dijadikan sebagai Taman Negara Johor. Ini bermakna, bidang kuasa pengurusan Jabatan Perhutanan Negeri akan dipindah alih kepada kuasa pengurusan Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ). Cadangan yang telah diketengahkan oleh PTNJ ini adalah respons susulan daripada penggazetan tiga kawasan sumber jaya penting sebagai tapak Ramsar pada Mac 2003 iaitu Tanjung Piai, Sungai Kukup dan Sungai Pulai. Penggazetan kawasan tapak baru ini telah diberikan kuasa pengurusan kepada PTNJ dalam memastikan aktiviti perancangan pengurusan yang dijalankan mestilah memenuhi syarat dan terma yang telah digariskan di dalam Ramsar Convention (1971). Kesan daripada penggazetan ini, berlaku pertindihan tugas yang jelas di antara PTNJ dan Jabatan Perhutanan Negeri. Tapak RAMSAR mencakupi kepentingan pada peringkat antara bangsa berbanding dengan Rizab Hutan Paya Bakau yang mempunyai kepentingan di peringkat negeri dan nasional. Oleh itu bidang pengurusan yang perlu dijalankan oleh PTNJ adalah meliputi skop yang luas dengan mengambil kira peruntukan dan garis panduan yang telah digariskan dalam RAMSAR Convention (1971) serta perundangan sedia ada yang telah digunakan. Manakala kawasan Rizab Hutan Paya Bakau Sungai Pulai pula hanya melibatkan peruntukkan perundangan dan garis panduan yang telah ditetapkan oleh jabatan itu sendiri. Keadaan ini akan menyukarkan aktiviti pengurusan kawasan Tanjung Piai dan Sungai Pulai. Pada masa ini, keputusan masih belum diperoleh daripada pihak Kerajaan Negeri dan Rizab Hutan Paya Bakau Sungai Pulai secara asasnya adalah di bawah pentadbiran dan pengurusan Perbadanan Taman Negara Johor bersama-sama dengan Jabatan Perhutanan Negeri Johor dan dikawal selia oleh Kementerian Sumber Asli dan Alam Sekitar.

57 Tapak Ramsar dan Implikasi Penggazetan Kawasan Kajian. Berdasarkan kepada Laporan Penilaian Kesan alam Sekitar (2001), kawasan tapak kajian telah memenuhi 75% bagi 8 kriteria yang telah ditetapkan oleh RAMSAR Convention (1971) (Ramakrishna et al., 2001). Kawasan yang terpilih sebagai tapak Ramsar mempunyai kepentingan yang tinggi pada peringkat internasional. Di bawah Ramsar Convention ini, pengurusan di tapak kawasan kajian dapat dikukuhkan dan dipertingkatkan melalui pendekatan konsep pengurusan yang mampan bagi sumber jaya hutan. Melalui penggazetan tapak Ramsar yang berskala besar ini, akan membantu menyediakan zon penampan ke atas impak pembangunan di dalam kawasan. Cadangan penambahan Pelabuhan Tanjung Pelepas dan pembangunan Tekno Budaya dalam kawasan kajian memberi kesan masa depan ke atas ekosistem paya bakau. Pembangunan pelan pengurusan bagi tapak Ramsar akan membantu memastikan kemapanan pembangunan masa hadapan di kawasan sekitar tapak serta membantu mengintegrasikan perancangan pembangunan dan perancangan sumber jaya di Johor Selatan-barat (Ramakrishna et al., 2001). Penggazetan tapak Ramsar telah membawa kepada keperluan mengintegrasikan perundangan yang berkaitan dengan kawasan tapak iaitu bermula dari peringkat kawasan sehinggalah ke peringkat nasional. Integrasi ini akan menjadikan kawasan tapak Ramsar dilindungi dengan ketat daripada sebarang impak aktiviti yang berlaku di dalam atau di sekitarnya. Selain itu, pengurusan kawasan ini akan menjadi lebih jelas kerana dipandu arah oleh garis panduan yang telah ditetapkan oleh Ramsar Convention (1971). 3.3 Carta Organisasi Pengurusan Pemahaman awal mengenai struktur organisasi pengurusan tapak adalah penting dalam memperjelaskan fungsi dan struktur sistem maklumat perundangan bagi pengurusan kawasan tanah bencah yang akan direka bentuk. Pemahaman struktur organisasi semasa Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ) secara keseluruhan, dapat

58 44 membantu kepada pemahaman peranan pengurusan bagi kawasan tapak kajian itu sendiri. Rajah 3.1 menunjukkan carta organisasi semasa yang melibatkan pengurusan kawasan tapak Ramsar oleh Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ). Berdasarkan kepada Rajah 3.1, penstrukturan organisasi badan ini adalah berpandukan kepada pembahagian bidang kerja yang khusus iaitu melibatkan pengurusan, pentadbiran dan pembangunan bagi keseluruhan kawasan pentadbiran PTNJ termasuklah Endau Rompin, Tanjung Piai, Sungai Pulai, Pulau Kukup, Kepulauan Mersing dan Gunung Ledang; bahagian ini berfungsi sebagai pejabat utama. Ini diikuti oleh bahagian pengurusan tapak Ramsar iaitu melibatkan pengurusan kawasan yang telah digazet sebagai tapak Ramsar iaitu terdiri daripada kawasan Tanjung Piai, Sungai Pulai dan Pulau Kukup. Aktiviti pengurusan bagi kawasan tapak yang telah ditetapkan ini, memberi perhatian yang lebih kepada mana-mana peruntukan atau garis panduan yang telah ditetapkan dalam Ramsar Convention (1971). Akhir sekali merupakan bahagian pengurusan taman yang melibatkan pecahan unit cawangan bagi setiap pengurusan kawasan pentadbiran PTNJ. Bagi kajian ini, fokus hanya akan diberikan kepada pengurusan bagi kawasan tapak Ramsar. Rajah 3.2 menunjukkan carta organisasi semasa yang melibatkan pengurusan kawasan tapak Ramsar oleh Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ).

59 45 Pengarah PTNJ Penolong Pengarah (I) Pengurus Tapak Pembantu Hidupan Liar Rajah 3.2: Struktur Pengurusan Kawasan Tapak Ramsar. Sumber: Perbadanan Taman Negara Johor & Olahan Pengkaji 2006 Pengurusan tapak Ramsar terdiri daripada pengurus tapak, dibantu oleh pembantu hidupan liar terutama bagi tujuan siasatan tapak. Seterusnya pengurus di kawal selia penolong pengarah pengurusan dan pembangunan dan diikuti oleh peringkat tertinggi, Pengarah Perbadanan Taman Negara Johor

60 46 Rajah 3.1: Carta Organisasi Perbadanan Taman Negara Johor Sumber: Perbadanan Taman Negara Johor, 2006

61 Sistem Pengurusan Semasa Sistem pengurusan semasa Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ) dikawal selia oleh Kementerian Pelancongan dan Sumber Asli dan Alam Sekitar. Perkara-perkara yang berkait dengan kawasan tapak Ramsar adalah di bawah tanggungjawab Kementerian Sumber Asli dan Alam Sekitar. Bagi pengurusan dan pentadbiran kawasan PTNJ selain daripada tapak Ramsar adalah di bawah kuasa Kementerian Pelancongan. Walau bagaimanapun, sebarang kelulusan yang berkait dengan menggazet kawasan pentadbiran PTNJ, cadangan pembangunan kawasan dan pelaksanaan program perlulah merujuk kepada Kerajaan Negeri melalui Lembaga Pengarah Perbadanan Taman Negara Johor. Kementerian Sumber Asli dan Alam Sekitar Kementerian Pelancongan perkara berkaitan RAMSAR Perbadanan Taman Negara Johor Selain perkara berkaitan RAMSAR Kerajaan Negeri Johor Pentadbiran Landskap Pelawat Penyelenggaraan Kelulusan bagi Gazet kawasan Pmbangunan Program Rajah 3.3: Proses Semasa Pengurusan Taman Negara Johor Sumber: Perbadanan Taman Negara Johor & Olahan Pengkaji 2006 Berdasarkan Rajah 3.3, sistem pengurusan terdiri daripada empat jenis iaitu pentadbiran, landskap, pelawat dan penyelenggaraan. Pengurusan pentadbiran dan pengurusan pelawat, landskap dan penyelenggaraan adalah di bawah pengurusan Ramsar bersama-sama bahagian pengurusan taman.

62 Sistem Pengurusan Tapak Ramsar Lembaga Pengarah PTNJ Jawatankuasa Penasihat Teknikal PTNJ Pengarah PTNJ Penolong Pengarah PTNJ Pengurus Tapak RAMSAR Rajah 3.4: Proses Semasa Pengurusan Tapak Ramsar Sumber: Perbadanan Taman Negara Johor & Olahan Pengkaji 2006 Rajah 3.4 menunjukkan proses pengurusan kawasan tapak Ramsar. Bagi sistem pengurusan tapak Ramsar, didapati sistem agak berlainan dengan sistem pengurusan semasa bagi kawasan yang bukan melibatkan tapak Ramsar. Ini kerana sebarang pembangunan yang berskala besar perlu mendapatkan kelulusan pihak yang tertinggi dan di kawal selia oleh Kementerian Sumber Asli dan Alam Sekitar. Sebelum sesuatu cadangan pembangunan diusulkan atau pihak Kerajaan Negeri mengusulkan cadangan pembangunan atau program yang melibatkan tapak Ramsar, suatu siasatan tapak berserta laporan perlulah di sediakan. Pada peringkat pertama ini, pengurus tapak Ramsar dibantu oleh pembantu hidupan liar bertanggungjawab menjalankan siasatan tapak serta menyediakan laporan siasatan tapak. Laporan ini perlu disertakan bersama dengan cadangan kepada

63 49 Penolong Pengarah Pentadbiran dan Pengurusan PTNJ bagi mendapatkan kelulusan untuk di bawa ke peringkat seterusnya. Rujukan sebelum ke tapak adalah merujuk kepada tujuan dan kawasan yang terlibat. Lazimnya, rujukan awal bagi keadaan kawasan yang dicadangkan telah dibuat terlebih dahulu melalui rujukan pelan-pelan sedia ada yang diperoleh daripada data server MAMBO. Sumber data ini adalah daripada Laporan Penilaian Kesan Alam Sekitar, Sungai Pulai (2001). Bagaimanapun rujukan pelan yang dibuat adalah dalam bentuk salinan keras. Selain itu memandangkan kawasan tapak kajian merupakan kawasan yang digazet sebagai tapak Ramsar, maka rujukan garis panduan yang berkait dengan siasatan tapak kebanyakannya adalah daripada garis panduan yang telah di gariskan dalam Ramsar Handbook (2004) edisi yang kedua yang meliputi 8 bab utama termasuk pengurusan tanah bencah, inventori, penilaian kesan, pengurusan dan peruntukkan air dan pengurusan kawasan pesisiran pantai. Didapati rujukan perundangan sedia ada tidak diberi penekanan yang lebih walaupun ia nya adalah perlu seperti yang telah disarankan di dalam Ramsar Convention (1971) agar mengguna pakai dan mengintegrasikan perundangan sedia ada yang relevan dengan kawasan kajian. Pada peringkat seterusnya, pembangunan dan program di tapak Ramsar yang dicadangkan, perlulah mendapatkan kelulusan daripada Penolong Pengarah Perbadanan Taman Negara Johor, sebelum cadangan tersebut di bawa masuk ke mesyuarat Jawatankuasa Penasihat Teknikal Perbadanan Taman Negara Johor. Berikut merupakan ahli Jawatankuasa Penasihat Perbadanan Taman Negara Johor: i. Y.B Pengerusi Jawatankuasa Alam Sekitar Dan Pelancongan Negeri Johor ii. Pengarah Unit Perancang Ekonomi Negeri Johor iii. Pengarah Pejabat Tanah & Galian Negeri Johor iv. Pengarah Jabatan Kerja Raya Negeri Johor v. Pengarah Jabatan Perhilitan Negeri Johor vi. Pengarah Jabatan Perhilitan Negeri Johor

64 50 vii. Pengarah Jabatan Perikanan Negeri Johor viii. Pengurus Besar Majlis Tindakan Pelancongan Negeri Johor ix. Pengarah Jabatan Hal Ehwal Orang Asli Negeri Johor x. Pegawai Daerah Muar, Johor xi. Pegawai Daerah Segamat, Johor xii. Pegawai Daerah Pontian, Johor xiii. Pegawai Daerah Mersing, Johor xiv. Ketua Pengarah Jabatan Alam Sekitar, Kuala Lumpur xv. Ketua Pengarah Institut Penyelidikan Perhutanan Malaysia (FRIM), Kuala Lumpur Melalui Mesyuarat Jawatankuasa Penasihat Teknikal PTNJ, cadangan akan dipertimbangkan dari segi teknikal yang melibatkan jabatan jabatan teknikal. Dalam menentukan sama ada cadangan lulus untuk di bawa masuk ke mesyuarat Lembaga Pengarah Perbadanan Taman Negara Johor yang terdiri daripada: i. Y.A.B Menteri Besar Johor ii. Y.B Pengerusi J/Kuasa Pelancongan dan Alam Sekitar iii. Y.B Pengerusi J/kuasa Pertanian Negeri Johor iv. Y.B Setiausaha Kerajaan Johor v. Y.B Pegawai Kewangan Negeri Johor vi. Y.B Penasihat Undang-Undang Negeri Johor vii. Y.B Ketua Pengarah Lembaga Penggalakkan Pelancongan Malaysia viii. Y.B Pengarah Tanah & Galian Negeri Johor ix. Y.B Ketua Pengarah Perhilitan x. Pengarah Perhutanan Negeri Johor xi. Setiausaha Bahagian Pembangunan, Kementerian Pelancongan Malaysia Melalui mesyuarat ini, cadangan pembangunan atau program akan dipertimbangkan berdasarkan keputusan mesyuarat teknikal serta strategi dan polisi semasa negeri. Keputusan yang diberikan sama ada lulus, lulus bersyarat atau ditolak.

65 51 sberdasarkan sistem pengurusan semasa tapak, dapat dilihat dua peringkat penting yang perlu di beri perhatian iaitu peringkat siasatan tapak oleh pengurus dan peringkat mesyuarat Penasihat Teknikal. Ini kerana kedua peringkat ini adalah merupakan input yang penting bagi sistem yang akan direka bentuk. Didapati, rujukan yang dibuat bagi siasatan tapak terutama berkait dengan perundangan lebih tertumpu kepada garis panduan di dalam Ramsar Handbook (2004) yang meliputi pengurusan kawasan tanah bencah sehinggalah pengurusan kawasan pesisiran pantai. Rujukan terhadap perundangan dan garis panduan sedia ada yang relevan dengan kawasan turut dibuat namun sukar dijalankan berikutan data rujukan adalah banyak dan perlu diteliti dalam bentuk salinan keras. Oleh itu terdapat hanya beberapa garis panduan yang lazim digunakan seperti Pelan Pengurusan Hutan Paya Bakau (2004) yang dikeluarkan oleh Jabatan Perhutanan Negeri dan Laporan Kesan Penilaian Alam Sekitar (2001). Seharusnya perundangan dan garis panduan sedia ada yang relevan dengan kawasan perlu diintegrasikan dan dirujuk terlebih dahulu dalam memastikan aktiviti pengurusan yang berkesan di kawasan kajian. Dapat dilihat, melalui pembangunan sistem perundangan bagi pengurusan kawasan kajian, keperluan rujukan perundangan digital (bukan ruang) dan pelan-pelan kawasan (ruang) dapat diintegrasikan dalam memudahkan pengurusan semasa yang dijalankan oleh pengurus. Melalui sistem ini perolehan dan carian data rujukan dapat dibuat dengan lebih cepat, jelas dan mudah. Selain itu, didapati sekiranya keperluan sesuatu akta atau garis panduan ditentukan terlebih dahulu bagi sesuatu cadangan dan kawasan, ulasan yang akan disediakan dalam mesyuarat teknikal akan menjadi lebih jelas dan rasional. Tambahan melalui rujukan awal perundangan juga, dapat menentukan dengan lebih jelas dan mudah ahli jawatankuasa teknikal yang perlu menghadiri sesuatu mesyuarat berdasarkan cadangan yang diusulkan dan skop serta isu yang akan diperbincangkan.

66 Guna pakai Perundangan dan Garis panduan Semasa bagi Sistem Pengurusan Kawasan Kajian Perundangan Terdapat banyak akta, enakmen dan garis panduan yang relevan dengan perancangan dan pengurusan kawasan hutan paya bakau dan tanah bencah digunakan. Kanun Tanah Negara (1965), Akta Perancangan Bandar dan Desa (1976) dan Akta Kerajaan Tempatan (1974) merupakan asas undang-undang dan pentadbiran tanah di Semenanjung Malaysia. Akta Perhutanan Negara (1984), Akta Perikanan (1985) dan Akta Kualiti Alam Sekeliling (Pindaan 1985) adalah perundangan yang sangat relevan dengan kawasan kajian dan lazim digunakan. Manakala Enakmen Perbadanan Taman Negara Johor (1989) telah dikukuhkan di negeri Johor dan ia merupakan agensi yang bertanggungjawab terhadap perancangan dan pengurusan kawasan tanah bencah yang terpelihara. i. Kanun Tanah Negara 1965 Kanun Tanah Negara 1965 telah suai pakai perspektif pembangunan jangka masa panjang dengan membahagikan kategori tanah kepada empat kegunaan asas: pertanian, komersil, perumahan dan industri. Dengan perspektif ringkas mengenai guna tanah dan tiada pengenalan ke atas ekosistem, fungsi KTN menyediakan sokongan terhad dalam perancangan yang holistik dan pengurusan bagi sumber jaya semula jadi. Walaupun KTN merupakan perundangan persekutuan, perkara mengenai tanah berkaitan undang-undang dan pentadbiran adalah di bawah bidang kuasa kerajaan negeri dalam memohon serahan tanah bagi tujuan pembangunan.

67 53 ii. Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976 Pemuliharaan telah ditentukan sebagai elemen yang penting dalam perancangan guna tanah di bawah Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976 (pindaan 2003). Akta ini memberikan kuasa pada peringkat tempatan dan negeri dalam melindungi kawasan tertentu. Akta ini telah memperuntukkan Majlis Perancang Negeri bagi melihat polisi dengan mengambil kira perancangan tanah dalam setiap kawasan Pihak Berkuasa Tempatan. Selain itu, peruntukkan segala kebenaran pembangunan adalah dengan pertimbangan rancangan pembangunan sedia ada bagi kawasan tersebut. Oleh yang demikian, Pihak Berkuasa Tempatan bertanggungjawab dan mempunyai kuasa mengatur dan mengawal perancangan di kawasannya dan menyediakan pelan pembangunan. iii. Akta Kerajaan Tempatan 1974 Pihak Berkuasa Tempatan mempunyai kuasa terhadap kawasan di pentadbiran bagi Bahagian VII dan XII Akta Kerajaan Tempatan (1974) iaitu mengukuhkan, mengurus kawasan awam dan termasuklah kawasan Taman Negara. Kuasa ini boleh menyediakan peruntukkan bagi mewujudkan kawasan terpelihara bagi habitat semula jadi atau kawasan taman yang memerlukan pengurusan yang intensif Akta Perhutanan Negara 1984 Akta Perhutanan Negara (1984) telah diformulasikan bagi mengemas kini dan menyeragamkan pelbagai enakmen hutan negeri dan membenarkan implementasi yang efektif bagi Polisi Perhutanan Negara. Di bawah peruntukkan seksyen 10, negeri boleh mengklasifikasikan pewartaan Hutan Kekal sedia ada kepada kategori yang berlainan iaitu setiapnya adalah penting dalam pengeluaran hutan yang mampan dan

68 54 selebihnya bagi jenis-jenis perlindungan yang lain. Klasifikasi ini dilaksanakan oleh Jabatan Perhutanan. Walau bagaimanapun, Johor tiada kawasan Rizab Hutan yang telah diklasifikasikan kecuali terdapat beberapa bahagian sebagai Rizab Hutan Dara. Terdapat 11 kelas fungsi iaitu: 1) pengeluaran balak; 2)perlindungan tanah; 3) penambakan tanah; 4) kawalan banjir; 5)tadahan air; 6)habitat hidupan liar; 7) rizab hutan; 8) ameniti dan rekreasi; 9) pendidikan; 10) penyelidikan; dan 11) tujuan persekutuan Akta Kualiti alam Sekeliling 1974 Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974, bersama dengan Akta Air, 1920 (pindaan 1930) mempunyai garis panduan yang berkait dengan pencemaran tanah dan pesisiran pantai. Akta ini memperuntukkan Penilaian Kesan Alam Sekitar. Terdapat peruntukkan yang khusus berkait dengan penambakan tanah, pengairan dan pembersihan kawasan hutan paya bakau. Berdasarkan kepada arahan Kualiti Alam Sekeliling (1987) telah menggariskan 19 aktiviti yang memerlukan Laporan Penilaian Kesan Alam Sekitar (EIA). Jadual 3.1 menunjukkan arahan yang relevan diperuntukkan di bawah Akta Kualiti Alam Sekeliling Jadual 3.1: Arahan Yang Relevan Dengan Kawasan Kajian Yang Diperuntukkan Di Bawah Akta Kualiti Alam Sekeliling Arahan Perkara Peruntukkan 3b Pengairan dan Saliran Mandatori kepada pengairan tanah bencah, habitat hidupan liar atau hutan dara yang meliputi 100 hektar atau lebih Sambungan...

69 55 4 Penambakan Tanah Penambakan pesisiran pantai yang melibatkan kawasan 50 hektar atau lebih 5c Perikanan Tanah berdasarkan projek akuakultur dengan pembersihan kawasan hutan paya bakau yang meliputi 50 hektar atau lebih 8b Perhutanan Pembalakan atau tukar guna tanah perhutanan kepada guna tanah yang lain dalam kawasan tadahan air bagi empangan yang digunakan bagi bekalan air majlis, pengairan atau penjanaan kuasa air atau dalam kawasan yang meliputi 50 hektar atau lebih 8c Perhutanan Pembalakan yang meliputi kawasan 500 hektar atau lebih 8d Perhutanan Tukar guna tanah hutan paya bakau kepada industri, perumahan atau pertanian yang meliputi kawasan 50 hektar atau lebih 8e Perhutanan Pembersihan kawasan hutan paya bakau di kawasan kepulauan berdekatan dengan Taman Marin Negara. Sumber: Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974 Arahan Kualiti alam Sekeliling (1987) berhubung dengan projek spesifik dan tidak mengambil kira keseluruhan perkara berkaitan sumber jaya semula jadi sebagai sebahagian landskap. Oleh kerana itu, arahan ini didapati tidak menghalang daripada fragmen habitat yang tinggal di kawasan kajian. Satu cara mudah dalam memastikan kesemua sumber jaya semula jadi dan biodiversiti diberi perhatian adalah dengan menjadikannya satu keperluan. Keperluan ini perlu ditetapkan di dalam perancangan di peringkat rancangan struktur dan rancangan tempatan dengan meningkatkan keperluan yang mengambil kira ancaman utama terhadap penurunan kualiti dan fragmen habitat.

70 Akta Perikanan 1985 Akta Perikanan 1985 telah memberikan kuasa kepada Jabatan Perikanan (di bawah Kementerian Perikanan bagi menguruskan sumber jaya marin termasuklah Taman Marin). Di bawah peruntukkan seksyen 38, Akta Perundangan Malaysia 317 telah menyediakan kepada Pihak Berkuasa Negeri untuk menggariskan perkara khusus bagi pemuliharaan, pembangunan, pengurusan dan garis panduan bagi penyu dan ikan darat. Perhatian pemuliharaan ke atas ikan air tawar; garis panduan dan kawalan bagi mana-mana pembinaan dan pembangunan; dan pemindahan pasir atau pengubah suaian alam semula jadi. Peruntukkan yang digunakan dalam mengawal aktiviti pembangunan yang memberi kesan secara langsung atau tidak langsung kepada air dan pokok bakau. Akta ini juga, memperuntukkan pewartaan Taman Marin iaitu air yang berada atas dari 3 batu nautika digazet sebagai kawasan perlindungan perikanan Enakmen Perbadanan Taman Negara Johor 1989 Enakmen ini telah disediakan bagi mengukuhkan pengurusan agensi oleh Kerajaan Negeri Johor bagi kawasan terpelihara iaitu di bawah pengurusan Perbadanan Taman Negara Johor pada tahun 1993 Agensi ini bertanggungjawab ke atas pengurusan Endau Rompin, Pulau Kukup dan juga kawasan kajian iaitu Hutan bakau simpan Sungai Pulai dan Taman Negeri Tanjung Piai.

71 Polisi dan Garis panduan lain Respons daripada permintaan Jabatan Perikanan, NTMANCOM telah menyediakan laporan Guidelines on The Use of The mangrove Ecosystem For Brakish Water Aquaculture in Malaysia pada Julai Berikut merupakan garis panduan relevan yang digunakan pada kawasan kajian iaitu: i. Pilihan tapak adalah berdasarkan keutamaan berikut: Pokok bakau telah sedia dijadikan sebagai aktiviti pertanian, tidak digunakan dan terbiar berikutan keadaan tanah dan pengeluaran yang tidak baik Hutan darat di mana output perhutanan adalah rendah dan kesan ke atas pesisiran perikanan adalah rendah Tanah hutan negeri di mana terletak jauh dari rizab hutan dan biasanya tidak produktif Rizab Hutan Paya Bakau tidak diuruskan dengan asas yang mampan dari segi objektif alam sekitar atau ekonomi ii. Lokasi dan saiz tapak adalah berdasarkan cadangan berikut: Terdapat 100m zon penampan sepanjang pesisiran antara tapak kolam dan purata ketinggian paras air laut <20% daripada hutan paya bakau sedia ada yang diberikan oleh daerah dalam membersihkan kawasan sebagai pembinaan kolam projek seterusnya mestilah pada jarak 4 kali panjang dari garisan pesisiran bagi projek sebelumnya. Selain itu berdasarkan kepada Pelan Pengurusan Sumber jaya Pesisiran Pantai (2000) bagi kawasan Selatan Johor, terdapat 9 garis panduan bagi kawasan hutan paya bakau yang relevan dengan kawasan tapak iaitu: i. Cadangan pembinaan dengan jarak undur daripada kawasan paya bakau bagi jenis pembangunan yang berbeza seperti di bawah: Industri 1000m

72 58 Perumahan 500m Pelancongan 100m Akuakultur - 100m ii. Penambakan tidak dibenarkan dengan kawasan berhampiran pokok paya bakau iii. Perahu dan rakit tidak digalakkan di laluan rizab hutan bakau simpan iv. Pelan kerja perlu melibatkan sistem pembalakan yang jelas v. Semua pokok yang tidak komersil seperti Xylocarpus, Avicenna, syphiphora dan Lumnitzera seharusnya di balak. vi. Lingkaran 5km bagi vegetasi perlu dikekalkan sebagai jaringan perlindungan sepanjang sungai terutama ketika air surut. 3.6 Keperluan dan Ketersediaan Data Pada masa ini, bagi pengurusan kawasan tapak kajian, koleksi data primer adalah diperoleh daripada siasatan tapak dan data sekunder dari beberapa jabatan seperti Jabatan Unit Pemetaan (JUPEM), Perbadanan Taman Negara Johor, Jabatan Perhutanan Negeri Johor dan Jabatan Perhilitan. Format data yang disediakan daripada jabatan jabatan ini dalam bentuk salinan keras dan lembut. Fail data salinan lembut adalah dalam bentuk imej iaitu foto dan aerial foto dalam format jpeg yang disimpan dalam data server MAMBO. Bagi dokumen salinan keras, kebanyakannya diperoleh daripada Laporan EIA dan juga disokong oleh maklumat yang didapati daripada laman web berkaitan.

73 Rumusan Pengurusan semasa Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ) adalah teratur dan sistematik dengan pembahagian tugas berdasarkan bidang kerja dan pengkhususan iaitu pentadbiran dan pengurusan, pengurusan tapak Ramsar dan pengurusan taman. Didapati sistem semasa yang telah diterangkan sebelum ini telah memberi petunjuk dan input kepada reka bentuk sistem yang akan dicadangkan terutama melibatkan penyelarasan maklumat rujukan perundangan dan garis panduan sedia ada. Rujukan sistem bukan sahaja terdiri daripada perundangan sedia ada malah melibatkan garis panduan yang telah ditetapkan oleh Ramsar Convention. Terdapat beberapa rujukan perundangan yang mempunyai skop yang luas dan tidak sesuai dirujuk dalam bentuk ruang dan terdapat juga rujukan yang mempunyai perincian jelas yang boleh diinterpretasikan dalam bentuk ruang. Berdasarkan kepada sistem pengurusan semasa dapat dilihat, sistem yang akan dicadangkan ini boleh membantu melicinkan aktiviti pengurusan terutama bagi: Menyelaraskan perundangan tapak melalui pengintegrasian perundangan dan garis panduan sama ada dalam bentuk ruang atau bukan ruang Menyediakan satu medium rujukan awal yang interaktif dan cepat bagi memudahkan kerja-kerja penyediaan ulasan cadangan sebelum di bawa masuk ke mesyuarat Melicinkan perjalanan mesyuarat dengan penentuan skop dan isu bagi kawasan cadangan melalui rujukan yang dibuat terlebih dahulu.

74 60 BAB 4 PANGKALAN DATA BAGI ANALISIS PELAN PENGEZONAN KAWASAN TANAH BENCAH Dalam bab ini, struktur pangkalan data fokus kepada keperluan kajian berdasarkan kepada skop pembentukan pelan pengurusan kawasan tanah bencah. Reka bentuk pangkalan data adalah merupakan langkah terpenting sebelum pembangunan pangkalan data dijalankan. Dengan mereka bentuk pangkalan data, pengkaji akan mengetahui data yang boleh dikumpulkan dan digunakan bagi tujuan analisis. Pembangunan pangkalan data bagi analisis pelan pengezonan ini penting dalam menyokong pembangunan pangkalan data bagi Sub-sistem Maklumat Perundangan yang akan dicadangkan. 4.1 Pengenalan Pangkalan data merupakan pusat penyimpanan data. Salah satu keperluan pembangunan pangkalan data ialah analisis. Pangkalan data yang dibangunkan ini akan dapat dimanipulasikan bagi menghasilkan maklumat pelan pengezonan kawasan

75 61 dalam memandu arah pengurusan kawasan kajian serta membantu penentuan perundangan dan garis panduan yang terlibat dalam pelan zon kawasan tersebut. Reka bentuk pangkalan data ini merupakan sebahagian daripada elemen yang penting dalam proses pembangunan Sub-sistem Maklumat Perundangan berdasarkan maklumat geografi khususnya melibatkan data spatial dan bukan spatial. Perancangan yang teliti diperlukan dalam memastikan objektif utama pembangunan data dan reka bentuk pangkalan data tercapai bagi menjamin keberkesanan pembangunan pangkalan data dan penggunaan sistem yang akan dibangunkan. 4.2 Sumber Data Pembangunan bagi pangkalan data merujuk kepada koleksi data primer dan sekunder dari beberapa jabatan seperti Jabatan Unit Pemetaan (JUPEM), Perbadanan Taman Negara Johor, Jabatan Perhutanan Negeri Johor, Jabatan Perhilitan dan disokong oleh data dari unit GIS dan Perancangan(UGISP). Format data yang diperoleh daripada jabatan jabatan ini dalam bentuk shapefile and MapInfo. Bagi dokumen salinan keras pula adalah diperoleh daripada Laporan EIA dan juga disokong oleh maklumat yang didapati daripada laman web berkaitan. 4.3 Justifikasi Reka bentuk Reka bentuk dan pelaksanaan SMPKTB bergantung kepada keperluan pengguna atau organisasi perancangan bagi pengurusan pentadbiran di kawasan kajian. Pada asasnya ia dihasilkan berdasarkan pemahaman bagaimana operasi perancangan dan pengurusan sesuatu organisasi dijalankan. Reka bentuk pangkalan data dibentuk bergantung kepada data dan hubungan antara data. Pembangunan data

76 62 ini memerlukan data-data yang dapat menyokong proses analisis yang akan dijalankan. Pangkalan data yang direka bentuk perlu melihat kepada justifikasi keperluan data pengguna iaitu bagi analisis penghasilan pelan pengezonan kawasan tanah bencah. Oleh yang demikian, pangkalan data yang dibangunkan perlu berdasarkan dan disesuaikan dengan kriteria maklumat yang berkaitan dengan analisis tersebut. 4.4 Keperluan Data dan Maklumat Berdasarkan Analisis Melalui pendekatan Properly Functioning Criteria Assessment (PFCA) terdapat tiga faktor maklumat utama yang perlu diambil kira iaitu faktor fizikal, habitat dan biologikal. Faktor fizikal terdiri daripada maklumat fizikal geografi dan penggunaan tanah. Manakala faktor biologikal pula melibatkan manifestasikan bukan fizikal seperti maklumat kualiti alam sekitar (sila rujuk Jadual 4.1). Faktor habitat terdiri daripada maklumat kawasan yang disokong oleh data ciri-ciri kawasan tersebut. Pecahan maklumat faktor keperluan data adalah seperti di bawah: i. Kualiti alam sekitar (biologikal)- bagi penilaian kawasan berkaitan status pencemaran kawasan di sekitarnya. ii. Ikan/habitat akuatik (habitat)- mengambilkira keadaan habitat akuatik, aktiviti di kawasan habitat dan litupan di atas dan di bawah kawasan habitat (kawasan rumpai laut dan sebagainya). iii. Tumbuhan semulajadi (habitat)- melibatkan pengenalpastian spesis penting, tumbuhan asli di kawasan tersebut dan peranan ekologi. iv. Hidupan liar/habitat (habitat) pengenalpastian densiti litupan spesis kawasan (merujuk kepada densiti kanopi), senarai atau jangkaan haiwan terancam/sensitif serta senarai spesis yang dilindungi di kawasan kajian. v. Kesan manusia (fizikal) melibatkan aktiviti guna tanah di kawasan sekitar.

77 63 Jadual 4.1: Kriteria Analisis Pelan Pengezonan Aspek Kriteria Subkriteria Penerangan Fizikal Sungai Dengan lingkungan rezab 50m <50m=kepentingan ekologi yang tinggi >50m=tidak mempunyai kepentingan ekologi Kawasan_tamanmarin Gunatanah Dalam kawasan marin Kesan aktiviti Pertanian dalam jarak100m Kesan aktiviti industri dalam jarak 1000m Dalam kawasan= kepentingan ekonomi yang tinggi Luar kawasan=tidak mempunyai kepentingan ekonomi <100m=beri kesan >100m=tak memberi kesan <1000m=beri kesan >1000m=tak memberi kesan Pembangunan komited Dalam kawasan Dalam kaw=beri kesan Luar kawasan =tak beri kesan Tranmisi kawasan hutan Dalam kawasan=perlu dalam lingkungan pemuliharaan 50m yang Luar kawasan=tak perlu terancam/musnah pemuliharaan Laluan_kapal kawasan dalam <1000= terancam lingkungan 1000m >1000=tidak terancam yang terancam/musnah Hakisan Dalam lingkungan <500m=risiko pembangunan kawasan 500m tinggi >500m=risiko pembangunan rendah Habitat Kawasan sungai Dengan lingkungan <50m=habitat akuatik akuatik rezab 50m >50m=bukan habitat akuatik Rumpai_laut Kawasan rumpai Dalam laut tumpuan kawasan=kebarangkalian hidupan akuatik habitat akuatik yang tinggi Luar kawasan=kebarangkalian

78 64 habitat akuatik yang rendah Spesis_terancam Lokasi spesis Dalam kawasan=kawasan pemmeliharaan habitat penting Luar kawasan =kawasan pemeliharaan habitat tidak penting Habitat Spot_semasa Melibatkan densiti Densiti tinggi=bil hidupan Hidupan Liar kanopi kawasan tinggi semasa hutan Densiti sederhana rendah= bil hidupan sederhana Densiti rendah= bil hidupan rendah Kaw_lumpur Dalam kawasan Dalam lokasi habitat kawasan=kebarangkalian invertebrata dan habitat yang tinggi burung liar Luar kawasan=kebarangkalian habitat yang rendah Biologikal Kualiti air Status Nilai IKA >90=Sangat Tercemar 76-90=Tercemar 51-75=Sederhana Tercemar 30-50=Sederhana Baik <30=Baik Merujuk kepada keperluan dan pendekatan analisis tersebut, terdapat 6 data utama yang diperlukan bagi pembangunan pangkalan data ini iaitu: i. Maklumat Pentadbiran dan Sempadan Maklumat pentadbiran dan sempadan merupakan maklumat asas dalam membantu mengawal analisis data mengikut kepada sempadan pentadbiran kawasan. Maklumat yang diperlukan ini terdiri daripada data feature class yang mengandungi data daerah, mukim dan pengurusan Ramsar. Data-data ini membantu menganalisis maklumat kawasan pengurusan, maklumat guna tanah dan pembangunan komited bagi menyelaras kawasan pengurusan. Data data ini digunakan untuk analisis pelan pengezonan iaitu analisis kawasan berisiko, kawasan terancam dan kawasan kualiti alam sekitar.

79 65 ii. Maklumat Penggunaan Tanah Maklumat penggunaan tanah menunjukkan data penggunaan tanah semasa dalam mengetahui corak guna tanah dan kawalan pembangunan yang boleh dilaksanakan melalui sokongan data dan hasil analisis. Maklumat guna tanah yang diperlukan terdiri daripada feature class guna tanah semasa dan pembangunan komited. iii. Maklumat Alam Sekitar Maklumat alam sekitar sebagai penunjuk kepada keadaan semasa kawasan kajian. Maklumat alam sekitar yang diperlukan adalah kualiti air, kualiti bunyi dan udara. Hasil analisis daripada maklumat alam sekitar ini dapat membantu penentuan kawasan pencemaran dan kawasan yang terdedah dalam bahaya. iv. Maklumat Biofizikal Maklumat biofizikal terdiri daripada maklumat flora dan fauna bagi kawasan kajian. Maklumat ini diperlukan dalam menentukan kepentingan kawasan pengurusan dan penentuan nilai kawasan dari segi faktor biodiversiti. Maklumat biofizikal terdiri daripada maklumat densiti pokok kajian (spot kawasan), usia pokok, habitat akuatik dan habitat hidupan liar. v. Maklumat Pengangkutan Maklumat pengangkutan merupakan maklumat sokongan bagi analisis ini. Maklumat ini terdiri daripada data jalan, laluan kapal dan pelabuhan. vi. Maklumat Infrastruktur Maklumat infrastruktur merupakan maklumat sokongan bagi analisis. Bagaimanapun maklumat ini perlu diberikan pertimbangan dalam menentukan kesan pembangunannya ke atas kawasan kajian. Maklumat infrastruktur terdiri daripada bekalan elektrik, gas, bekalan air dan pembetungan.

80 Konsep Reka bentuk Pangkalan Data Struktur pangkalan data yang dibangunkan menggunakan pendekatan model data Geodatabase. Model data Geodatabase ini mampu meningkatkan keupayaan pangkalan data yang telah dibangunkan. Model ini juga dapat memberikan kemudahan kepada pembangunan pangkalan data bagi subsistem perundangan yang akan dibangunkan untuk pengurusan pangkalan data yang lebih kukuh terutama dari segi penyelenggaraan dan pelaksanaan. Model Geodatabase ini akan diadaptasi dengan menggunakan pendekatan DBMS yang berorientasikan objek. Geodatabase merupakan singkatan bagi geographic database iaitu pangkalan data hubungan yang mengandungi maklumat-maklumat geografi. Ia merupakan model data yang dibangunkan berasaskan sifat-sifat ringkas dan data-data ini di simpan dalam satu perisian DBMS. Data-data spatial disimpan dalam DBMS yang mengandungi kelas-kelas sifat feature class dan jadual-jadual berkaitan. Perisian ARCGIS-ArcInfo digunakan sebagai alat bagi pembangunan pangkalan data dengan menggunakan pendekatan geodatabase. Model data Geodatabase ini, merupakan model data fizikal yang hampir tepat dengan model data logikal sebenar. Geodatabase menyokong model integrasi topologi kelas bentuk (features class), iaitu hampir sama dengan model litupan dalam persekitaran ArcInfo. Melalui konsep ini, ia membenarkan model litupan feature classes serta coverage disokong dan dihubungkan dengan rangkaian hubungan yang kompleks. Konsep pangkalan data ini terdiri daripada data spatial dan bukan spatial. Perhubungan bagi setiap data di dalam lapisan data adalah berasaskan kepada kaedah relational. Data terdiri daripada beberapa lapisan data yang telah dikategorikan kepada 3 jenis bentuk iaitu poligon (kawasan), garisan dan titik/nod. Setiap lapisan data yang terdiri daripada data bukan spatial akan dimasukkan berdasarkan kepada keperluan analisis yang akan dijalankan di dalam kajian ini. Melalui data Geodatabase, hubungan antara jadual-jadual adalah lebih kukuh dan keutuhan antara data dapat diwujudkan dengan lebih jelas dan terperinci. Integriti ini, dapat mengurangkan kesilapan yang berlaku semasa proses pengemaskinian

81 67 dijalankan. Keupayaan model data ini juga membantu pengguna untuk membuat proses analisis dengan lebih baik dan berkesan. 4.6 Penggunaan DBMS Geodatabase merupakan tempat penyimpanan data-data spatial yang disimpan di dalam satu sistem pengurusan pangkalan data iaitu dikenali sebagai Database Management System (DBMS). DBMS mengandungi feature class dan jadual-jadual berkaitan dengan data spatial. Melalui model hubungan sistem pengurusan pangkalan data (Relational Database Management System, RDBMS), data-data disimpan dalam jadual yang terdiri daripada baris dan lajur. Atribut yang terkandung dalam pangkalan data mempunyai pelbagai jenis data bergantung kepada keperluan sesuatu data iaitu seperti tarikh, perkataan dan bilangan atau integer. Model Geodatabase dalam sistem DBMS menyediakan banyak kemudahan berbanding data model lain iaitu sama ada dalam bentuk coverage atau shapefile. Terdapat 9 kemudahan yang dapat disenaraikan di sini iaitu penyimpanan data di dalam pangkalan data yang seragam, kemudahan kemasukan dan pengemaskinian data, penggunaan objek-objek yang lebih menarik, sifat objek yang mendefinisikan gabungan topologi, gambaran spatial serta hubung kait, kebolehan penghasilan peta berkualiti baik, sifat paparan peta yang dinamik, bentuk sifat yang lebih terperinci, sifat-sifat yang berterusan dan pengemaskinian serentak. Melalui pendekatan format Personal Geodatabase, pengguna dapat membina hubungan antara jadual-jadual yang terdapat di dalam DBMS. Data atribut menerangkan pelbagai maklumat berkaitan objek spatial yang disimpan sebagai jadual yang dipanggil jadual data atribut Relationships merupakan perhubungan antara dua objek di dalam sesuatu feature dataset. Objek-objek ini terdiri daripada non spatial (objects) dan spatial (feature). Relationships ini disusun di dalam satu

82 68 kelas hubungan. Setiap kelas hubungan mempunyai jadual origin dan jadual destinasi yang mempunyai kekunci yang sama(sila rujuk Rajah 4.1). OBJECTID SHAPE GUNATANAH AKTIVITI AKTIVITI2 1 Point TIN000 TIN100 TIN101 Konsep Perhubungan data berdasarkan kod sama AKTIVITI2 NAMA ALAMAT STATUS TAHUN TIN000 Hock s Palm Sdn Jalan Palong 2, Sedia ada 1984 Bhd tanjung kupang, Pontian, Johor. Rajah 4.1:Konsep Perhubungan Feature Class Dihubungkan Dengan Object Class Rajah 4.2 menunjukkan konsep perhubungan antara data. Relationships terbahagian Point kepada dua bahagian iaitu Simple Relationships dan Composite Relationships. Simple Relationships merupakan hubungan antara 2 atau lebih objek di dalam pangkalan data yang tidak bergantung antara satu sama lain. Asas perhubungan ini ialah one to one, one to many atau many to many. Composite Relationships pula, merupakan hubungan antara 2 objek atau lebih yang bergantung antara satu sama lain dan asas perhubungan ini adalah one to many dan boleh dihadkan kepada one to one.

83 69 One to One One to Many Many to One Many to Many Rajah 4.2:Konsep Perhubungan Di antara Data 4.7 Struktur Pangkalan Data Pelan Pengezonan Kawasan Tanah Bencah Pangkalan data yang telah melalui proses reka bentuk akan melalui proses penstrukturan pangkalan data bagi memastikan ia lebih kukuh dalam memberikan kemudahan kepada pengguna untuk tujuan capaian data yang dikehendaki. Struktur pangkalan data dibahagikan mengikut komponen data, kelas geografi dan keperluan data untuk dihubungkan bersama (relationships). Rajah 4.3 menunjukkan struktur pangkalan data yang telah dibangunkan menggunakan pendekatan Personal Geodatabase. Jadual 4.2 pula menerangkan bentuk dan atribut bagi setiap lapisan data bagi elemen di dalam pangkalan data yang telah dibangunkan

84 70 PERANCANGAN Feature Dataset Guna Tanah Polygon Feature Class Pembangunan Komited Polygon Feature Class PENTADBIRAN Feature Dataset Lot Polygon Feature Class RAMSAR Polygon Feature Class Daerah Polygon Feature Class Mukim Polygon Feature Class PBT Polygon Feature Class Negeri HIDROLOGI Feature Dataset Sungai Line Feature Class Rezab Sungai Polygon Feature Class PENGANGKUTAN Feature Dataset Jalan Line Feature Class Rezab Jalan Polygon Feature Class Pelabuhan Polygon Feature Class Laluan Kapal Line Feature Class INFRASTRUKTUR Feature Dataset Tranmisi Line Feature Class Bekalan Elektrik Polygon Feature Class telekomunikasi Polygon Feature Class Bekalan Air Polygon Feature Class PembentunganLaluan Kapal Line Feature Class BIOFIZIKAL Feature Dataset Usia pokok Polygon Feature Class Spot semasa Polygon Feature Class Habitat akuatik Polygon Feature Class Habitat hidupan liar Polygon Feature Class Spesis terancam Point Feature Class ALAM SEKITAR Feature Dataset Kualiti Air Point Feature Class Kualiti Udara Point Feature Class Kualiti Bunyi Point Feature Class Kawasan Risiko Polygon Feature Class Pangkalan Data GIS Personal Geodatabase Rajah 4.3: Pangkalan Data Geodatabase Berdasarkan kepada Rajah 4.3, komponen dan elemen pangkalan data bagi kajian adalah seperti di bawah: a) Sempadan dan Pentadbiran Data pentadbiran digunakan bagi menyokong dan menentukan lokasi data spatial kawasan kajian. Kesemua data ini digunakan sebagai sempadan kawasan tapak dan klasifikasi pengurusan kawasan iaitu sempadan daerah, mukim, kawasan Pihak Berkuasa Tempatan dan kawasan tapak RAMSAR. b) Biofizikal Terdapat dua feature class di dalam elemen ini iaitu aspek fizikal dan biofizikal. Perincian daripada setiap lapisan data, menghasilkan klasifikasi dan

85 71 peringkat lapisan data. Lapisan flora dan fauna serta habitat termasuklah kelas umur pokok, jadual pembalakan, spot semasa, spesies terancam, kawasan rumpai laut dan kawasan lumpur. c) Perancangan Elemen ini berkaitan dengan data perancangan dan perundangan semasa. Data digunakan dalam mengenal pasti guna tanah semasa, pelan pembangunan semasa kawasan kajian dan sekitar serta perundangan dan garis panduan semasa yang terlibat dengan kawasan kajian. Data bukan spatial digunakan untuk mengurus dan menstrukturkan semula pengurusan pentadbiran kawasan. Elemen ini terdiri daripada lapisan data guna tanah semasa dan pelan tempatan dan pelan struktur. d) Hidrologi Elemen ini terdiri daripada badan air, sungai dan rizab sungai. Hidrologi merupakan salah satu daripada elemen penting kerana ia merupakan guna tanah yang dominan di dalam kawasan kajian dan fungsi elemen ini juga penting bagi analisis. e) Alam Sekitar Elemen ini digunakan dalam mengukur tahap kualiti alam sekitar kawasan kajian. Bagi elemen ini, spatial data kualiti air, udara dan bunyi. Didapati elemen ini juga menyediakan klasifikasi data bagi kawasan sensitif dan kawasan risiko. f) Pengangkutan Lapisan data utama bagi elemen ini ialah jalan, pelabuhan dan laluan kapal. Lapisan data ini amat penting dalam menentukan aksessibiliti kawasan dan juga membantu mengenal pasti kesan aktiviti ke atas kawasan kajian.

86 72 g) Infrastruktur dan utiliti Lapisan data ini merupakan elemen asas bagi reka bentuk pangkalan data. Ia terdiri daripada rezab laluan elektrik, telekomunikasi, bekalan air dan pembetungan. Jadual 4.2: Atribut Bagi Pangkalan data Nama lapisan Bentuk Atribut Diskripsi Pentadbiran dan sempadan Lot Poligon Objek-ID Shape Nolot Luas RAMSAR Poligon Objek-ID Shape Pentadbiran Luas Mukim Poligon Objek-ID Shape Kod Nama Luas Daerah Poligon Objek-ID Shape Kod Nama Luas PBT Poligon Objek-ID Shape Kod Nama Luas Negeri Poligon Objek-ID Shape Nama Objek-ID Format Data Nombor lot Keluasan Objek-ID Format Data Nama kawasan pentadbiran Keluasan dalam hektar No ID Sempadan Mukim Format Data Kod Mukim Nama Mukim Keluasan dalam hektar No ID Sempadan Daerah Format Data Kod Daerah Nama Daerah Keluasan dalam hektar No ID Sempadan PBT Format Data Kod PBT Nama PBT Keluasan dalam hektar No ID Sempadan Negeri Format Data Nama Negeri Sambungan..

87 73 Luas Keluasan dalam hektar Perancangan Guna tanah Poligon Objek-ID Shape Kod1 Kod2 Kod3 Gunatanah Aktiviti Aktiviti2 Sumber Luas Pembangunan komited Poligon Objek-ID Shape Kod1 Kod2 Kod3 Gunatanah Aktiviti Aktiviti2 Status Tahun Luas No ID kawasan guna tanah Format data Kod Guna Tanah Level1 Kod Guna Tanah Level2 Kod Guna Tanah Level3 Jenis Guna Tanah Level1 Jenis Guna Tanah Level2 Jenis Guna Tanah Level3 Sumber maklumat Guna Tanah Keluasan dalam unit hektar No ID Guna Tanah Format data Kod Guna Tanah Level1 Kod Guna Tanah Level2 Kod Guna Tanah Level3 Jenis Guna Tanah Level1 Jenis Guna Tanah Level2 Jenis Guna Tanah Level3 Status pembangunan Tahun kelulusan Keluasan dalam unit hektar Alam sekitar Kualiti Air Titik Objek-ID Shape Stesen Lokasi PH DO Temp Cond Salinity Long Lat Sungai No ID stesen persampelan Format data Nama stesen pengawasan Lokasi Stesen Pengawasan Bacaan PH air Bacaan DO Bacaan suhu air Bancaan konduktiviti air Bacaan saliniti air Kedudukan longitud Kedudukan altitud Nama sungai Kualiti Bunyi Titik Objek-ID No ID stesen persampelan

88 74 Shape Stesen Lokasi Long Lat Sumber Kualiti Udara Titik Objek-ID Shape Stesen Lokasi Long Lat Kawasan risiko Poligon Objek-ID Shape Kelas Jenis Luas Format data Nama stesen pengawasan Lokasi Stesen Pengawasan Kedudukan longitud Kedudukan altitud Sumber Bunyi No ID stesen persampelan Format data Nama stesen pengawasan Lokasi Stesen Pengawasan Kedudukan longitud Kedudukan altitud No ID tahap risiko Format data Kelas risiko Jenis risiko Keluasan dalam unit hektar Biofizikal Usia pokok Poligon Objek-ID Shape usia kematangan luas Spot semasa Poligon Objek-ID Shape Litupan Densiti Sumber Tahun Luas Habitat akuatik Poligon Objek-ID Shape Ciri Spesis Lokasi Luas Habitat hidupan liar Poligon Objek-ID Shape No ID kawasan Format data Usia pokok Klasifikasi Kematangan pokok Keluasan dalam unit hektar No ID kawasan Format data Jenis litupan kawasan Densiti kanopi pokok Sumber data Tahun data asas Keluasan dalam unit hektar No ID kawasan Format data Ciri-ciri kawasan Jenis spesis Lokasi kawasan habitat Keluasan dalam unit hektar No ID kawasan Format data Sambungan..

89 75 Ciri Spesis Lokasi Luas Spesis terancam Titik Objek-ID Shape Ciri Spesis Status Lokasi Luas Ciri-ciri kawasan Jenis spesis Lokasi kawasan habitat Keluasan dalam unit hektar No ID kawasan Format data Ciri-ciri kawasan Jenis spesis Status spesis Lokasi kawasan habitat Keluasan dalam unit hektar Pengangkutan Jalan Garisan Objek-ID Shape Nama Hierarki status Rezab jalan Poligon Objek-ID Shape Nama Hierarki status Pelabuhan Poligon Objek-ID Shape Nama Jenis luas Laluan kapal Garisan Objek-ID Shape Panjang lokasi No ID Format data Nama jalan Hierarki jalan Status jalan (sediada/komited) No ID Format data Nama jalan Hierarki jalan Status jalan (sediada/komited) No ID Format data Nama pelabuhan Jenis pelabuhan Luas dalam unit hektar No ID Format data Panjang laluan Nama lokasi laluan Hidrologi Sungai Garisan Objek-ID Shape Kelas Nama Panjang Lebar No ID sungai Format data Ciri-ciri kawasan Kelas sungai Panjang sungai Lebar sungai Sambungan..

90 76 Rezab sungai Poligon Objek-ID Shape Kelas Nama Panjang Lebar No ID Format data Ciri-ciri kawasan Kelas sungai Panjang sungai Lebar rezab sungai Infrastruktur dan Utiliti Laluan elektrik Garisan Objek-ID Shape Jenis Spek Fizikal Status Bekalan elektrik Titik Objek-ID Shape Jenis Spek Fizikal Status Bekalan air Titik Objek-ID Shape Jenis Spek Fizikal Status Pembentungan Titik Objek-ID Shape Kod_btg Lok_btg Luas Bdn_selia Sg Kapasiti No ID Format data Jenis Utiliti Spesifikasi utiliti Keadaan fizikal utiliti Status (sediada, komited) No ID Format data Jenis Utiliti Spesifikasi utiliti Keadaan fizikal utiliti Status (sediada, komited) No ID Format data Jenis Utiliti Spesifikasi utiliti Keadaan fizikal utiliti Status (sediada, komited) No ID Format data Kod jenis loji pembentungan Lokasi loji pembentungan Luas dalam unit hektar Badan menyelia Sungai penerima sisa Kapasiti loji pembentungan

91 Perolehan Data dan Format Data Data yang telah dibangunkan boleh diperoleh dengan menggunakan aplikasi perisian ArcGIS. Berdasarkan kepada konsep pembangunan pangkalan data, data yang di reke bentuk adalah dalam format geodatabase. Bagaimanapun, berdasarkan kepada keperluan analisis, sesetengah data perlu diubah kepada format shapefile. 4.9 Rumusan Reka bentuk dan pembangunan pangkalan data adalah penting di dalam pembangunan pangkalan data GIS. Pangkalan data GIS menyediakan lapisan data yang digunakan bagi pengintegrasian, manipulasi, analisis dan paparan maklumat dan data kawasan tanah bencah. Data di dalam pangkalan data ini digunakan sebagai input asas bagi proses analisis kajian.

92 78 BAB 5 PELAN PENGEZONAN &PERUNDANGAN KAWASAN TANAH BENCAH Bab ini, akan menerangkan secara terperinci kaedah dan model yang digunakan dalam menghasilkan pelan pengezonan kawasan tanah bencah hutan paya bakau. Perbincangan mengenai analisis dan hasil analisis juga turut dijalankan menumpukan kepada 3 peringkat analisis iaitu zon biosfera, pelan pengezonan kawasan pusat dan implikasi perundangan ke atas subset kawasan pelan pengezonan. Input analisis banyak dipengaruhi oleh peruntukan undang-undang dan garis panduan sedia ada. Dengan menggunakan pangkalan data yang telah direka bentuk, analisis ke atas kawasan kajian dijalankan. Output analisis akan digunakan dalam sistem pengurusan perundangan kawasan tanah bencah yang akan direka bentuk. 5.1 Pengenalan Bagi kajian ini, terdapat 3 peringkat utama dalam penghasilan pelan dan garis panduan pengezonan pengurusan kawasan tanah bencah. Pendekatan yang diguna pakai ke dalam analisis ialah pendekatan PFCA (Properly Functioning Criteria Assessment). Teknik ini melibatkan set kriteria tanah bencah terpilih yang terdiri daripada komponen fizikal, habitat dan biologikal (Lawrence, et.al, 2002).

93 79 Penetapan zon biosfera Analisis kedekatan Peringkat 1 Penetapan pelan pengezonan kawasan perlindungan Analisis matriks & perbandingan Peringkat 2 Analisis implikasi perundangan Perbandingan dan penentuan Peringkat 3 Pelan dan garispanduan Pengezonan Kawasan Tanah Bencah Rajah 5.1: Rangka Kerja Analisis Kajian Pada peringkat pertama, penetapan zon biosfera dijalankan mengikut manual garis panduan Convention Ramsar (1971). Justifikasi penetapan tiga kawasan zon biosfera ditentukan berdasarkan justifikasi perundangan dan garispanduan sedia ada. Pada peringkat kedua, kawasan pusat biosfera diperincikan kepada 4 zon pengurusan perundangan utama. Peringkat ini memerlukan pendekatan PFCA (Properly Functioning Criteria Assessment) dan analisis matriks dalam menentukan kawasankawasan zon terpilih. Pada peringkat seterusnya, pelan zon yang telah terhasil akan membantu dalam mengenal pasti akta dan garis panduan yang terlibat bagi setiap zon. Peringkat ini memerlukan analisis implikasi perundangan terhadap ruang dan aktiviti bagi memastikan penentuan akta dan zon yang terlibat adalah relevan. Hasil akhir daripada bab ini adalah merupakan Pelan dan Garis panduan Pelan Pengezonan Pengurusan Perundangan Kawasan Tanah Bencah bagi kawasan kajian. Pada peringkat akhir ini, setiap garis panduan zon yang telah ditentukan akan digariskan dan diperincikan.

94 80 PENGEZONAN PENETAPAN ZON BIOSFERA PENETAPAN PELAN Zon Perlindungan Zon Awam Zon Pemuliharaan Penetapan zon biosfera melalui justifikasi perundangan dan garispanduan Perincian kawasan zon pusat melalui adaptasi pendekatan integriti bioindikator /kriteria PFCA PENETAPAN PERUNDANGAN DAN GARISPANDUAN Contoh implikasi perundangan dan garis panduan ke atas kawasan Rajah 5.2: Ilustrasi Peringkat Analisis Kajian 5.2 Peringkat 1-Penetapan Zon Biosfera Tanah bencah kawasan kajian adalah luas. Dengan membahagikan kawasan bagi tujuan perancangan pengurusan kepada beberapa zon dan membangunkan pelan pengurusan berasingan bagi setiap zon di bawah satu pelan yang besar dilihat amat membantu. (Ramsar Handbooks For Wise Use 8;Managing Wetland, 2004). Penetapan zon ini dijalankan dengan melihat semula syarat pengezonan biosfera yang

95 81 telah di gariskan di dalam Ramsar Handbook 8;Managing Wetland (2004) serta justifikasi perundangan negara sedia ada. Ini bertujuan memastikan penentuan jarak jejari bagi setiap zon biosfera adalah praktikal dan relevan. Menurut Food and Agriculture Organizations Of The United Nation (1998), teknik pengezonan menyediakan asas yang praktikal bagi perancangan pengurusan hutan yang mampan. Teknik pengezonan ini dilihat boleh dibantu dengan menggunakan GIS) yang mampu membolehkan komputer menjana pelan zon yang cuba dilukiskan. Berdasarkan kepada Managing Wetland, Ramsar handbook 8,, berikut merupakan syarat utama pengezonan rizab biosfera bagi tapak Ramsar: i. Zon terdiri daripada tapak Ramsar iaitu meliputi kawasan Ramsar itu sendiri sehingga mengambil kira kawasan di sekitar tapak yang bukan habitat kawasan tanah bencah (kerap kali pelbagai jenis guna tanah) ii. Zon penampan berada di sekeliling kawasan zon pusat tanah bencah yang telah ditakrifkan sebagai kawasan di dalam tapak Ramsar atau tanah bencah yang lain. iii. Apabila tapak kawasan tanah bencah telah dijadikan sebagai su tapak berasingan, setiap zon penampan perlu ditentukan bagi setiapnya termasuk jika bersesuaian, semua kawasan di antara sub tapak. iv. Bagi tujuan pengurusan, zon penampan seharusnya ditentukan disekeliling kawasan luar tapak Ramsar. v. Zon penampan seharusnya diunjurkan dari kawasan tapak dan kawasan zon pusat adalah merupakan eko sistem tanah bencah itu sendiri yang ditakrif dalam kawasan tapak.

96 Konsep Pengezonan Rajah 5.3: Zon Biosfera Kawasan Tapak Ramsar yang dicadangkan oleh Convention Ramsar, 1971 Sumber: Ramsar Convention Library Handbook 8;Managing Wetland, Zon Pusat Zon ini memerlukan sistem perundangan yang kukuh dan perlindungan jangka masa panjang bagi landskap, ekosistem dan spesies di dalamnya. Kawasan ini seharusnya mempunyai luas yang bersesuaian bagi memenuhi objektif pemuliharaan. Berkemungkinan terdapat beberapa zon pusat di dalam satu rizab biosfera. Ini bertujuan memastikan liputan mewakili liputan mozek sistem ekologi. Secara normal zon pusat ini bukanlah merupakan kawasan subjek bagi

97 83 aktiviti manusia, kecuali penyelidikan, pemantauan dan sesetengah kes keperluan pengeluaran tradisional daripada komuniti tempatan Zon penampan Zon ini dilukis secara jelas iaitu mengelilingi kawasan zon pusat atau kawasan di sekitarnya. Aktiviti di kawasan ini dikawal bagi memastikan objektif pemuliharaan di kawasan zon pusat adalah lebih berkesan. Zon ini bukan sahaja berfungsi melindungi zon pusat malah sebagai zon penampan. Kawasan ini boleh dijadikan sebagai kawasan penyelidikan dan eksperimen. Sebagai contoh penemuan cara menguruskan tumbuhan semula jadi, tanaman, hutan, perikanan dan meningkatkan kualiti pengeluaran termasuklah sumber tanah dan sebagainya. Eksperimen dicadangkan dijalankan di zon penampan ini bagi mengetahui bagaimana pemulihan kawasan yang mengalami degradasi Kawasan Luar -Zon Pertukaran Kawasan lingkungan terluar yang mengandungi pelbagai aktiviti termasuklah pertanian, perumahan dan aktiviti guna tanah yang lain. Zon ini merupakan kawasan bagi penduduk tempatan, agensi pemuliharaan, saintis, sektor swasta dan pemilik tanah membangunkan sumber kawasan ini secara mampan bagi memastikan penduduk yang tinggal di sekitarnya mendapat manfaat. Zon pertukaran ini, merupakan kawasan ekonomi yang baik dan sosial yang berkesan bagi pembangunan wilayah. Walaupun konsep pengezonan ini adalah berbentuk siri skematik jejari kosentrik, ketiga-tiga zon ini selalunya dilaksanakan dalam pelbagai cara dalam

98 84 menyesuaikannya dengan keadaan dan batasan geografi tempatan. Fleksibiliti ini membenarkan kreativiti, penyesuaian dan ia merupakan kekuatan bagi konsep ini Justifikasi Pengezonan Berdasarkan kepada konsep dan syarat yang telah ditetapkan oleh Ramsar Handbook 8;Managing Wetland (2004), dapat dirumuskan terdapat tiga peringkat zon rizab biosfera yang akan ditentukan iaitu zon pusat (core zone), zon penampan (buffer zone) dan zon pertukaran (transition zone). Bagaimanapun sebelum zon ini ditentukan jarak jejari unjuran dari kawasan pusat harus ditentukan. Penentuan dibuat melalui justifikasi perundangan dan garis panduan sedia ada yang relevan dengan kawasan tapak. Jadual 5.1 menunjukkan analisis justifikasi pelan pengezonan biosfera dan perkaitannya dengan perundangan dalam menentukan jarak jejari bagi setiap zon. Jadual 5.1: Justifikasi Pelan Pengezonan Biosfera dan Perundangan Klasifikasi zon Peruntukan Perundangan & Garis panduan Justifikasi Jejari (meter) Zon pusat Ramsar Handbook 8;Managing Wetland (2004), Ramsar Convention, 1971 Kawasan yang telah ditetapkan sebagai tapak Ramsar Liputan kawasan ekosistem tanah bencah itu sendiri. - Disokong oleh: Sek. 27 & 41, Akta Perikanan 1985 Pemeliharaan mamalia akuatik rezab taman laut 1-3 batu nautikal dari titik terluar daratan bagi perlindungan spesis berbahaya 1852m m dari kawasan daratan terluar Zon penampan Ramsar Handbook 8;Managing Wetland (2004), Ramsar Convention, 1971 Unjuran di luar kawasan zon pusat - Disokong oleh: Laporan Penilaian Kesan Cadangan 500m zon penampan dari kawasan 500m dari tapak Sambungan..

99 85 Alam sekitar, 2001 tapak Ramsar bagi mengelakkan kesan aktiviti manusia Disokong oleh: Garispanduan Pengurusan Hutan Paya Bakau (2000) Cadangan unjuran dari hutan ke pembangunan perumahan 500m 500m dari tapak Zon pertukaran Ramsar Handbook 8;Managing Wetland (2004), Ramsar Convention, 1971 Kawasan lungkungan ter luar selepas zon penampan yang terdiri daripada pelbagai aktiviti gunatanah. - Garispanduan Pengurusan Hutan Paya Bakau (2000) Cadangan unjuran maksimum dari hutan paya bakau mengikut jenis pembangunan ialah 1000m 1000m dari tapak Berdasarkan kepada justifikasi di atas, di dapati kawasan zon pusat adalah merupakan kawasan tanah bencah itu sendiri iaitu terdiri daripada tapak Ramsar Tanjung Piai dan Sungai Pulai (sila rujuk Pelan 5.1). Bagaimanapun, di cadangkan kawasan zon pusat diperluaskan ke kawasan yang mengalami ancaman spesies unik dan berbahaya dengan jarak anggaran seperti yang telah digariskan di dalam Sek. 41, Akta Perikanan, 1985 (sila rujuk Pelan 5.2 dan Pelan 5.3). Cadangan ini bagi memastikan liputan kawasan pusat yang merupakan kawasan perlindungan habitat adalah signifikan dan respons terhadap isu semasa yang timbul di kawasan kajian. Bagi jarak zon penampan pula, di dapati jarak ideal adalah dalam lingkungan 500 meter dari kawasan tapak atau zon pusat. Dalam lingkungan jarak ini, di dapati aktiviti guna tanah di kawasan sekitar ialah pertanian dan perumahan (sila rujuk Pelan 5.4). Berdasarkan Garis panduan Pengurusan Hutan Paya Bakau (2000) jarak undur zon penampan yang dicadangkan terutama bagi guna tanah perumahan adalah 500 meter dari kawasan hutan paya bakau. Ini bertujuan mengurangkan impak aktiviti guna tanah ke atas kawasan hutan paya bakau. Justifikasi zon pertukaran adalah dalam lingkungan jarak undur pembangunan yang maksimum yang telah digariskan di dalam Garis panduan Pengurusan Hutan Paya Bakau (2000) iaitu 1000 meter. Didapati dalam lingkungan jarak ini, aktiviti guna tanah terdiri daripada pelbagai jenis termasuk perumahan, pertanian, perbandaran dan industri (sila rujuk Pelan 5.4).

100 Model Zon Biosfera Bagi pembentukan model analisis zon biosfera, teknik yang digunakan adalah ringkas dan mudah. Teknik pengezonan biosfera ini menggunakan analisis pertindihan (union) dan kedekatan (multibuffering) bagi menghasilkan 3 zon iaitu zon pusat, zon penampan dan zon pertukaran (sila rujuk Pelan 5.5).

101 87 µ 1:124, Kilometers PELAN 5.1 TAPAK RAMSAR (ZON PUSAT) PETUNJUK: Air Masin S.Karang Sungai Pulai Tanjung Kupang Tapak Ramsar Sempadan Mukim Sungai Serkat Tanjung Piai SG. PULAI TG. PIAI Sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah, Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi Malaysia

102 88 µ 1:124, Kilometers PELAN 5.2 PERLUASAN ZON PUSAT Air Masin S.Karang Sungai Pulai Tanjung Kupang PETUNJUK: Kawasan Isu Spesis Terancam Tapak Ramsar Sempadan Mukim Sungai Serkat Tanjung Piai SG. PULAI TG. PIAI Sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah, Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi Malaysia

103 89 µ 1:124, Kilometers PELAN 5.3 PERLUASAN ZON PUSAT Air Masin S.Karang Sungai Pulai Tanjung Kupang PETUNJUK: Kawasan Cadangan Tapak Ramsar Sempadan Mukim Sungai Serkat Tanjung Piai SG. PULAI TG. PIAI Sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah, Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi Malaysia

104 90 µ 1:124, Kilometers PELAN 5.4 GUNATANAH KAWASAN SEKITAR TAPAK PETUNJUK: Badan Air Hutan Air Masin Industri Infrastruktur dan Utiliti S.Karang Sungai Pulai Tanjung Kupang Institusi Kediaman Pengangkutan Perniagaan dan Perkhidmatan Pertanian Tanah Kosong Tanah Lapang dan Rekreasi Zon Pusat Sempadan Mukim Serkat Tanjung Piai SG. PULAI TG. PIAI Sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah, Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi Malaysia

105 91 µ 1:140, Kilometers PELAN SEMPADAN BIOSFERA Air Masin S.Karang Sungai Pulai Tanjung Kupang PETUNJUK: Sempadan Biosfera Zon Pusat Zon Penampan Zon Pertukaran Sempadan Mukim Serkat Tanjung Piai SG. PULAI TG. PIAI Sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah, Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi Malaysia

106 92 Rajah 5.4: Model Analisis Pembentukan Zon Biosfera Jadual 5.2: Keluasan Zon Biosfera. No Zon Keluasan (hektar) 1. Zon Pusat Zon Penampan Zon Pertukaran Jumlah 2,690.9 Berdasarkan kepada hasil analisis pembentukan zon biosfera, garis panduan bagi setiap zon telah digariskan dalam memastikan setiap zon memainkan fungsi dan peranan yang berkesan melindungi dan memelihara kawasan tanah bencah. Jadual 5.3 menunjukkan perincian garis panduan yang digariskan bagi setiap zon. Jadual 5.3: Garis panduan Zon Biosfera Zon Biosfera Fungsi Garis panduan Zon Pusat Memelihara dan Penggunaan dan akses masuk bagi melindungi habitat dan spesies yang terkandung di dalamnya Memulihara kawasan bagi mengekalkan nilai kawasan tertentu adalah terhad dan memerlukan kebenaran dan kawal selia terlibat dalam aktiviti yang memberi impak yang rendah termasuk aktiviti rekreasi dan pelancongan. biodiversiti kawasan Sebarang pembangunan memerlukan tersebut penyediaan laporan Penilaian Kesan Sebagai kawasan habitat penting Sebagai pusat perlindungan dan Alam Sekitar, perincian bahan binaan dan kerja tanah yang dijalankan Melibatkan pembangunan fasiliti dan ameniti sahaja dengan maksud sejajar penyelidikan yang dengan fungsi kawasan yang telah penting ditetapkan Zon Penampan Memelihara dan melindungi zon pusat Mengurangkan impak Terdiri daripada aktiviti guna tanah yang tidak membawa impak yang besar kepada kawasan tapak iaitu pertanian, kawasan Sambungan...

107 93 Zon Pertukaran pembangunan ke atas kawasan zon pusat Mengawal aktiviti yang mengancam kawasan zon pusat Merupakan kawasan pemuliharaan. Kawasan kawalan dari segi aktiviti guna tanah Kawasan yang memberi manfaat kepada penduduk dan alam sekitar Sebagai zon pertukaran lapang dan rekreasi Kawalan ke atas aktiviti guna tanah perlu dijalankan dalam memastikan aktiviti tidak memberi kesan ke atas zon pusat. Kawalan dijalankan oleh pihak pengurusan kawasan tapak dengan kerjasama Pihak Berkuasa Tempatan. Aktiviti pertanian dan penternakan; kawalan ke atas bahan buangan ternakan, racun perosak dan penebusgunaan tanah yang melebihi 50 hektar yang membawa pencemaran non point source Pemuliharaan kawasan yang menerima kesan daripada pembangunan di kawasan sekitar perlu dijalankan bagi mengelakkan kesan lanjut ke atas zon pusat Penyelidikan dan eksperimen digalakkan di kawasan ini terutama berkenaan pemuliharaan dan peningkatan nilai kualiti alam sekitar dan biodiversiti kawasan. Perancangan aktiviti guna tanah perlu di kawal dan diselia Melibatkan pelbagai aktiviti guna tanah; pertanian, rekreasi, perumahan, institusi dan industri Kepadatan pembangunan perlu dipantau; kepadatan rendah dan sederhana di cadangkan. Kawalan perancangan guna tanah dan kepadatan dapat di kawal melalui rancangan pembangunan kawasan oleh Pihak Berkuasa Tempatan. Aktiviti industri berat tidak digalakkan di kawasan ini terutama yang membawa impak alam sekitar yang tinggi. Sumber:Ramsar Handbook 8;Managing Wetland (2004), Great Barrier Reef Marine Park Zoning Plan (2003), City of Coon Rapids;Wetland Management Regulation (2005) dan olahan pengkaji, Berdasarkan kepada jadual di atas, zon pusat dikukuhkan melalui pelaksanaan integrasi perundangan dan kawalan aktiviti. Akses masuk ke sebahagian zon di kawasan ini terhad dan memerlukan kebenaran serta kawal selia yang ketat. Didapati bagi zon penampan, kawasan ini amat penting dalam memastikan aktiviti di dalamnya tidak memberi impak buruk ke atas zon pusat. Aktiviti di kawasan ini juga, perlu di hadkan kepada aktiviti yang kurang memberi kesan kepada alam sekitar iaitu aktiviti pertanian, rekreasi, kawasan lapang dan perumahan berdensiti rendah (City of

108 94 Coon Rapids, 2005). Walau bagaimanapun aktiviti ini, masih perlu di kawal selia bagi mengelakkan pencemaran non point source yang tidak terkawal. Pemuliharaan dan penyelidikan di kawasan ini harus dijalankan bagi memastikan nilai kualiti kawasan tidak menurun sebaliknya dikekalkan dan dipertingkatkan. Bagi zon pertukaran, kawalan ke atas aktiviti guna tanah masih diperlukan dan kawasan ini memerlukan kerjasama daripada semua pihak termasuk pihak swasta, stakeholders dan pihak kerajaan dalam memastikan perancangan guna tanah di kawasan ini adalah mampan dan teratur serta kurang memberi impak ke kawasan tapak. 5.3 Peringkat 2 - Penetapan Pelan Pengezonan Kawasan Tanah Bencah di Zon Pusat (biosfera) Penetapan pelan pengezonan merupakan peringkat kedua analisis dan hanya dijalankan di kawasan zon pusat. Kawasan zon biosfera ini, akan dipecahkan kepada subset zon yang lebih kecil dalam membantu memudahkan penentuan akta dan garis panduan yang relevan bagi setiap kawasan. Dalam menghasilkan setiap pecahan zon di kawasan zon pusat ini, terdapat lima peringkat utama yang perlu dijalankan. Rajah 5.5 menunjukkan rangka kerja peringkat kaedah penghasilan pelan pengezonan kawasan tanah bencah (zon pusat).

109 95 Penetapan konsep bersesuaian dengan kawasan kajian Peringkat 1 Analisis Matriks kepentingan setiap kategori zon kawasan Peringkat 2 Penetapan kriteria melalui pendekatan PFCA (Properly Functioning Criteria Assessment) Peringkat 3 Pertindihan kriteria-kriteria terpilih Peringkat 4 Query mengikut kriteria yang telah ditentukan bagi setiap zon Peringkat 5 Penghasilan Pelan Pengezonan Kawasan Tanah Bencah Rajah 5.6: Peringkat Kerja Kaedah Bagi Penetapan Pelan Pengezonan Kawasan Tanah Bencah. Sumber: Pengkaji, Konsep Konsep penetapan pelan pengezonan disediakan dengan tujuan bagi menentukan setiap zon yang manakah mungkin digunakan atau di akses sama ada tanpa kebenaran atau kebenaran bertulis daripada Pihak Berkuasa. Zon kegunaan awam menyediakan pelbagai aktiviti yang luas manakala zon perlindungan merupakan zon yang paling ketat.

110 96 Menurut Australian s Department For Environment and Heritage (2003) pengezonan taman negara adalah bergantung kepada faktor lokasi, geografi tempatan dan keadaan semasa di kawasan tersebut. Pelan pengezonan seharusnya diadaptasi mengikut kesesuaian kawasan taman negara. Berdasarkan kepada Great Barrier Reef Marine Park Zoning Plan (2003), zon kawasan boleh dibahagikan kepada 8 bahagian iaitu zon habitat, zon perlindungan, zon hidupan marin, zon pemeliharaan, zon pemuliharaan dan zon kajian saintifik, zon penampan dan zon pulau Commenwealth. Manakala Encounter Marine Park Zoning Plan (2005) pula, telah menggariskan tiga zon di kawasannya iaitu zon pengurusan kegunaan awam, zon perlindungan habitat dan zon santuari. Zon Perlindungan Zon Pusat Zon Habitat Zon Konservasi Zon Kegunaan Awam Rajah 5.7: Konsep Pelan Pengezonan Kawasan Tanah Bencah Berdasarkan kepada keadaan dan isu semasa di kawasan kajian, didapati kawasan kajian mengalami banyak ancaman dari aktiviti manusia di kawasan sekitarnya. Kesannya timbul isu pencemaran, hakisan, spesies terancam, pengurangan kawasan hutan paya bakau seperti yang telah diutarakan oleh CK Choo dalam The Star, 2005-Johor Losing Another Wetland dan Hilary Chiew, The Star,2004. Isu isu ini menjadi petunjuk keperluan kepada tindakan penyediaan kawasan perlindungan bagi habitat, pemuliharaan semula kawasan dan penetapan kawasan tertentu bagi aktiviti pembangunan. Oleh itu bagi kajian ini, zon pusat kawasan tapak telah dipecahkan kepada 4 zon utama iaitu

111 97 zon perlindungan, zon habitat, zon konservasi dan zon kegunaan awam. Rajah 5.7 menunjukkan konsep pengezonan kawasan tanah bencah sungai Pulai dan Tanjung Piai Analisis Matriks Analisis matriks ini dijalankan dalam membantu memudahkan penentuan kriteria bagi setiap zon. Analisis ini mengukur kepentingan dan fungsi sesuatu kawasan berdasarkan kepada 7 faktor utama iaitu kepentingan biogeografi, semula jadi, kepentingan ekologi, kepentingan ekonomi, kepentingan sosial, perancangan dan kepentingan saintifik. Penentuan kawasan ini berdasarkan perwakilan ekosistem di dalam kawasan biogeografi kajian (Richard Thackway, 1996).

112 98 Jadual 5.4: Analisis Matriks Kepentingan Setiap Zon Lapisan Jenis Kriteria Kepentingan biogeografi Semula jadi Kepentingan ekologi Kepentingan ekonomi Kepentingan sosial Perancangan Kepentingan Saintifik Krteria Zon perlindungan Zon habitat Zon konservasi Zon kegunaan umum Kualiti dan jenis biogeografi X X Kawasan yang X X terlindung daripada kesan manusia Penting dari X X X segi ekologi Terancam atau X spesies pupus Perwakilan X kawasan Habitat bagi X spesis terancam dan pupus Diversiti X X Sensitif X X Sedikit/hampir X pupus Kesan wilayah X X X Kepentingan X X X hidupan liar Rekreasi dan X X X X pelancongan Kawasan X pembiakan bagi spesies penting yang ekonomik Nilai kepada X X tempatan Pendidikan X X X X Nilai sejarah dan arkeologi Nilai estetik X Sumber X budaya Risiko dan X X proses ancaman Kepentingan X X X saintifik Sumber: Richard Thackway, 1996 dan olahan pengkaji 2006

113 99 Berdasarkan penilaian matriks di atas, kawasan zon perlindungan memenuhi hampir kesemua kriteria diikuti oleh zon habitat, konservasi dan kegunaan umum. Terdapat kriteria tertentu yang diperlukan di kawasan zon tertentu. Sebagai contoh, didapati kepentingan terhadap spesies terancam dan berbahaya hanya berfungsi dan berperanan penting di zon perlindungan. Manakala didapati, zon kegunaan awam memainkan peranan fungsi ekosistem kawasan yang lemah. Namun kawasan ini lebih memainkan peranan penting terhadap faktor kepentingan sosial. Berdasarkan kepada analisis matriks ini, dapat dirumuskan perincian kriteria bagi setiap zon di kawasan zon pusat adalah seperti di dalam Jadual 5.5. Jadual 5.5: Perincian Kriteria Zon Kawasan Kategori Zon Kriteria 1. Zon Perlindungan Kepentingan biogeografi yang tinggi Perlindungan terhadap kawasan semula jadi yang tinggi terutama dari pendedahan aktiviti manusia Merupakan kawasan yang memainkan peranan ekologi yang tinggi Merupakan kawasan terancam dan memiliki spesies berbahaya Nilai biodiversiti bukan merupakan faktor penentu penting; namun kawasan ini kerap kali dikaitkan dengan skala nilai biodiversiti yang sederhana dan tinggi. Merupakan habitat bagi spesies terancam Merupakan kawasan yang sensitif- melibatkan aktiviti impak rendah (akses masuk zon ini sangat terhad) Memiliki spesis yang sedikit bilangannya atau hampir pupus Mempunyai kepentingan hidupan liar yang tinggi Kawasan mempunyai kesan atau kepentingan wilayah yang tinggi Kawasan yang mempunyai nilai tempatan yang tinggi Kawasan yang memberikan nilai pendidikan yang tinggi (kawasan penyelidikan dengan kebenaran dan syarat yang ketat) Kepentingan pelancongan; namun memerlukan penglibatan aktiviti terhad terdiri daripada aktiviti impak rendah Memiliki nilai estetika yang tinggi melibatkan spesis terancam yang perlu dilindungi dan dibawah spesis yang dilindungi mengikut peruntukan perundangan Memiliki risiko dan ancaman dalam proses perancangan Mempunyai kepentingan sainstifik 2. Zon Habitat Kepentingan biogeografik yang sederhana tinggi Memerlukan perlindungan terhadap kawasan semulajadi yang tinggi terutamanya dari pendedahan aktiviti manusia Merupakan kawasan yang memainkan peranan ekologi yang tinggi

114 100 Kategori Zon Kriteria Merupakan perwakilan kawasan kerana memiliki majoriti spesis flora dan fauna kawasan tapak Mempunyai nilai biodiversiti yang tinggi dan sederhana tinggi Merupakan kawasan yang sensitif dengan perubahan dan aktiviti manusia (akses masuk terhad) Kawasan mempunyai kesan atau kepentingan wilayah yang sederhana tinggi Mempunyai kepentingan hidupan liar yang tinggi Mempunyai kepentingan rekreasi dan pelancongan yang tinggi dengan pembangunan yang terhad iaitu melibatkan ameniti pengurusan dan pelancongan dengan spesifikasi bahan pembinaan yang mesra alam dan peringkat pembinaan yang terperinci Merupakan kawasan pembiakan spesis yang ekonomikal Kawasan yang mempunyai nilai tempatan yang sederhana tinggi Kawasan yang memberikan nilai pendidikan (penyelidikan digalakkan dengan kebenaran dan syarat ) Memiliki nilai estetika yang sederhana tinggi iaitu terdiri dari spesis penting yang dilindungi di bawah akta Memiliki risiko dan ancaman dalam proses perancangan Mempunyai kepentingan sainstifik yang sederhana tinggi 3. Zon Konservasi Kawasan semula jadi yang mengalami ancaman dari aktiviti di sekitarnya Mempunyai kepentingan dari segi ekologi- memerlukan konservasi bagi melindungi habitat spesis kawasan kajian Mempunyai nilai biodiversiti samada tinggi atau sederhana Kawasan yang masih mempunyai kepentingan wilayah Mempunyai kepentingan hidupan liar Mempunyai kepentingan sebagai kawasan rekreasi dan pelancongan Mempunyai nilai pendidikan yang tinggi dan penyelidikan amat digalakkan di kawasan ini teruama dalam mempertingkatkan nilai kualiti kawasan 4. Zon Kegunaan awam Kawasan yang mempunyai nilai biogeografik dan biodiversiti yang rendah akses masuk yang tidak ketat namun di bawah pemerhatian dan kebenaran jika diperlukan. Masih mempunyai kepentingan pelancongan dan rekreasi- melibatkan kawasan pembangunan kemudahan dan infrastruktur pelancongan Mempunyai nilai pendidikan- sebagai pusat penerangan dan sebagainya

115 Pendekatan PFCA dan Penentuan Kriteria Melalui pendekatan Properly Functioning Criteria Assessment (PFCA), penilaian kawasan tanah bencah melibatkan 3 data utama fizikal, habitat dan biologikal (Stevens, 2002). Kriteria Kepentingan Biogeografik Semulajadi Sosial Ekonomi Perancangan Ekologi Sainstifik Intepretasi ukuran melalui pendekatan PFCA Fizikal Habitat & biologikal Fizikal, habitat & biologikal Rajah 5.8: Perkaitan Kriteria Kawasan Zon dan Pendekatan PFCA Sumber:Stevens et al., 2002 danpengkaji, 2006 Tiga data utama ini melibatkan kualiti air, hidro-geomorfologi, ikan/habitat akuatik, tumbuhan semula jadi, hidupan liar/habitat dan kesan manusia (Stevens et.al, 2002). Walau bagaimanapun bagi kajian ini, faktor hidromorfologi tidak diambil kira. Pertimbangan bagi setiap faktor keperluan data adalah seperti di bawah: i. Kualiti air - bagi penilaian kawasan berkaitan status pencemaran air dan kawasan di sekitarnya. ii. Ikan/habitat akuatik - mengambilkira keadaan habitat akuatik, aktiviti di kawasan habitat dan litupan di atas dan di bawah kawasan habitat (kawasan rumpai laut dan sebagainya). iii. Tumbuhan semulajadi - melibatkan pengenalpastian spesis penting, tumbuhan asli di kawasan tersebut dan peranan ekologi. iv. Hidupan liar/habitat pengenalpastian densiti litupan spesis kawasan (merujuk kepada densiti kanopi), senarai atau jangkaan haiwan terancam/sensitif serta senarai spesis yang dilindungi di kawasan kajian. v. Kesan manusia melibatkan aktiviti guna tanah di kawasan sekitar.

116 Penetapan Kriteria Bagi Model Pelan Pengezonan Kawasan Tanah Bencah Berdasarkan kepada di atas, dapat dirumuskan terdapat 4 kriteria utama yang digunakan dalam menentukan lapisan yang diperlukan bagi model analisis ini. Jadual 5.6 menunjukkan kriteria dan keperluan lapisan data model analisis. Jadual 5.6: Keperluan Lapisan Data Model Analisis Lapisan Kriteria Pertanian Industri Pembangunan komited Imej spot Kaw_rumpai laut Kaw_Lumpur Spesis _terancam Rezab_Sungai hakisan Kualiti_air Taman_marin Transmisi Laluan_kapal Kawasan terancam Kawasan Biodiversiti Kawasan risiko Kualiti alam sekitar x x x x x x x x x x x x x Kriteria kawasan terancam, terdiri daripada lapisan data aktiviti guna tanah; pertanian, perindustrian, pembangunan komited, laluan transmisi dan laluan kapal. Bagi kawasan nilai biodiversiti melibatkan data habitat dan biologikal iaitu imej spot; menunjukkan densiti tumbuhan kawasan serta spesies, kawasan rumpai laut; sebagai habitat penting hidupan akuatik, kawasan lumpur; sebagai habitat penting pelbagai invertebrata dan kawasan penting bagi spesis terancam burung pantai seperti Eurynorhynchus pygmaeus, limnodromus semipalmatus dan tringa Guttifer, lokasi habitat spesis terancam, rezab sungai; yang mempunyai pelbagai hidupan akuatik serta kawasan taman marin. Kawasan risiko hanya melibatkan risiko semula jadi kawasan iaitu data hakisan. Manakala kriteria kualiti alam sekitar pula, melibatkan data status kualiti air berdasarkan kepada penilaian indeks kualiti air (WQI).

117 Model Pelan Pengezonan Pengurusan Tanah Bencah Rajah 5.9: Model Analisis

118 104 µ 1:124, Kilometers PELAN NILAI KAWASAN BIODIVERSITI PETUNJUK: Nilai Biodiversiti Rendah Air Masin S.Karang Sungai Pulai Tanjung Kupang Sederhana Tinggi Zon Pusat Sempadan Mukim Sungai Serkat Tanjung Piai SG. PULAI TG. PIAI Sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah, Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi Malaysia

119 105 µ 1:124, Kilometers PELAN PELAN KAWASAN TERANCAM Air Masin S.Karang Sungai Pulai Tanjung Kupang PETUNJUK: Kawasan Terancam Sempadan Zon Pusat Sempadan Mukim Sungai Serkat Tanjung Piai SG. PULAI TG. PIAI Sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah, Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi Malaysia

120 µ Kilometers PETUNJUK: 106 Sg. Pulai Sg. Gelang Patah Sg. Duku Kiri Sg. Jeram Batu S G. R E D A N S G. P U L A I Sg. Redan Arang Sg. Simpang Arang Sg. Peradin Besar Sg. Punai Sg. Buloh Kasar Sg. Perpal Sg. Boh S G. K A R A N G Sg. Chengkeh Besar Sg. Boh Kanan Sg. Dinar Sg. Peradin Air Masin S.Karang Serkat Sungai Pulai Tanjung Kupang Sg. Permas Pulai Kukup 1:126,000 PELAN KAWASAN KUALITI AIR (ALAM SEKITAR) Kawasan Kualiti Air Tercemar Sempadan Zon Pusat Sempadan Mukim Sungai SG. PULAI TG. PIAI Sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah, Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi Malaysia Sg Jeram Choh Tanjung Piai

121 107 Sg Jeram Choh µ 1:124, Kilometers PELAN PELAN KAWASAN RISIKO PETUNJUK: Sungai Pulai Kawasan Risiko Sempadan Zon Pusat Sempadan Mukim Sungai Air Masin S.Karang Tanjung Kupang Serkat Pulai Kukup Tanjung Piai SG. PULAI TG. PIAI Sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah, Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi Malaysia

122 108 C4 µ Air Masin S.Karang D4 D3 D6 D7 B5 Sungai Pulai B4 A2 C3 D8 C2 D5 C1 Tanjung Kupang Kilometers PELAN PETUNJUK: 1:124,400 ZON KAWASAN TANAH BENCAH Pelan Pengezonan A Zon Perlindungan B Zon Habitat C Zon Konservasi D Zon Kegunaan Awam Sempadan Sempadan Zon Pusat Sempadan Mukim Sungai Pulai Kukup Serkat B2 D2 C1 A1 B1 B3 SG. PULAI Tanjung Piai D1 TG. PIAI Sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah Jabatan Perancangan Bandar & Wilayah, Fakulti Alam Bina, Universiti Teknologi Malaysia

123 109 Melalui proses query zon, hasil output bagi setiap kawasan zon diperoleh. Hasil analisis telah menunjukkan hampir 76 peratus daripada kawasan zon pusat merupakan zon habitat. Ini diikuti oleh zon perlindungan meliputi 13 peratus kawasan, zon konservasi sebanyak 6 peratus dan zon kegunaan awam sebanyak 5 peratus (sila rujuk Jadual 5.7). Keadaan ini menunjukkan bahawa kawasan pusat merupakan zon utama bagi pembiakan dan habitat penting pelbagai spesies di kawasan tanah bencah hutan paya bakau Sg. Pulai dan Tanjung Piai. Kawasan perlindungan meliputi kawasan kedua terbesar dengan liputan yang banyak di kawasan tenggara yang terdiri daripada kawasan kritikal iaitu kawasan kaya dengan seagrass bed yang merupakan sumber makanan dan habitat penting pelbagai haiwan akuatik terutama spesies kuda laut (H. Trimaculatus) dan dugong (seacow), berhampiran kawasan pelabuhan utama dan laluan kapal. Didapati kawasan konservasi majoritinya di kawasan utara tapak yang berhampiran dengan aktiviti guna tanah pertanian, penternakan dan perlombongan. Kawasan zon kegunaan awam pula, majoriti terdapat di kawasan selatan dengan kebanyakan kawasan mempunyai nilai biodiversiti yang rendah Jadual 5.7: Keluasan Zon Kawasan Tanah Bencah Zon Keluasan (hektar) Zon Perlindungan Zon Habitat Zon Konservasi 94.5 Zon Kegunaan Awam 85.1 Jumlah

124 Peringkat 3 - Implikasi Akta dan Ruang Terdapat 5 akta dan 2 garis panduan yang relevan digunakan di kawasan kajian. Setiap peruntukan perundangan yang berkaitan dengan tapak akan di analisis berdasarkan implikasinya terhadap ruang dan aktiviti di kawasan kajian Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974 Jadual 5.8: Implikasi Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974 Terhadap Aktiviti dan Ruang Seksyen Perkara Implikasi Aktiviti 21 Peruntukkan larangan/segmen/unsur alam sekeliling ke dalam pengeluaran 24 Sekatan pencemaran tanah-tanih yang melanggar syarat-syarat pengeluaran 25 Sekatan mengenai pencemaran perairan daratan Membuang bahan pencemar di perairan Menyebabkan suhu naik atau turun lebih daripada yang telah ditetapkan 27 Larangan melepaskan minyak ke dalam perairan Malaysia Denda tidak melebihi daripada RM500,000/< penjara lima tahun /kedua-duanya 29 Larangan buangan ke dalam perairan Malaysia yang melanggar syarat-syarat pengeluaran Denda tidak melebihi daripada RM500,000/< penjara lima tahun /kedua-duanya 34 Penyediaan Laporan Penilaian Kesan Alam Sekeliling bagi maksud pembangunan: (Perintah Kualiti Alam Sekeliling (Aktiviti yang ditetapkan) (Penilaian Kesan Kepada Alam Sekeliling) 1987 Tanah hutan kepada pertanian seluas 500 hektar/> Implikasi Ruang - - Aktiviti perindustrian dan pertanian Aktiviti rekreasi dan pelancongan serta aktiviti guna tanah. Aktiviti perkapalan Aktiviti perkapalan dan industri Penyediaan EIA bagi sebarang aktiviti pembangunan di kawasan tapak kajian Daratan Perairan daratan Perairan laut Perairan sungai dan laut Kawasan hutan paya bakau Sambungan..

125 111 Sambungan.. Saliran kawasan paya, kawasan hidupan liar yang meliputi seluas 100 hektar /> Akuakultur dengan pembersihan hutan paya bakau seluas 50 hektar/> Kawasan hutan paya bakau kepada perindustrian, perumahan atau pertanian meliputi seluas 50 hektar/> Pemajuan kemudahan pelancongan di kawasan taman negara Sumber: Akta Alam Sekeliling, 1974 Berdasarkan Jadual 5.8, akta menyentuh perkara yang berkaitan perbuatan mencemarkan atau pencemaran serta keperluan laporan Penilaian Kesan Alam Sekitar bagi aktiviti pembangunan di kawasan tapak. Implikasi ruang bagi peruntukan ini, didapati meliputi kawasan hutan paya bakau itu sendiri sehinggalah kepada kawasan perairan sungai dan laut.

126 Akta Perlindungan Hidupan Liar, 1972 Jadual 5.9: Implikasi Akta Perlindungan Hidupan Liar, 1972 Terhadap Aktiviti dan Ruang Seksyen Perkara Implikasi Aktiviti 106 Jadual 1, 2 dan 3 Senarai Hidupan liar yang dilindungi (lihat lampiran) Sumber: Akta Perlindungan Hidupan Liar, 1972 Larangan menjalankan Aktiviti memburu, mengambil atau mengganggu hidupan liar yang tersenarai ini Implikasi Ruang Kawasan habitat hidupan liar Berdasarkan kepada Senarai Hidupan Liar yang Dilindungi dalam Jadual 1, 2 dan 3, didapati 14 jenis spesis tersenarai di kawasan kajian. Berikut merupakan spesis yang tersenarai: 1. Pteropus vampyrus 2. Nyctibus coucang 3. Presbytis obscurus 4. Macaca nemestrina 5. Macaca fascicularis 6. Manis javanica 7. Hystrix brachyura 8. Atherurus macrourus 9. Lutra perspicillata 10. Felis bengalensis 11. Sus barbatus 12. Sus scrofa 13. Trangulus javanis 14. Dugong

127 Akta Perikanan, 1985 dan Peraturan Jadual 5.10: Implikasi Akta Perikanan 1985 dan peraturan Terhadap Aktiviti dan Ruang Seksyen Perkara Implikasi Aktiviti 8 Kesalahan menangkap ikan dengan vesel tanpa lesen atau melanggar syarat atau arahan 11 Kesalahan-kesalahan menangkap ikan tanpa lesen memiliki peralatan menangkap ikan tanpa lesen menangkap ikan tanpa kebenaran sebelum lesen dikeluarkan membina sistem kultur tanpa kebenaran bertulis Ketua Pengarah 27 Larangan mengganggu, mengusik atau menangkap mamalia akuatik atau penyu di perairan perikanan Malaysia Kesalahan denda tidak melebihi lima ribu 36 Kuasa PBN dan Menteri membuat kaedah berkenaan penyu dan perikanan darat bagi maksud Kawal selia dan memajukan akuakultur Peruntukan perlesenan dan pengurusan kawasan tertentu berkaitan perikanan darat dan penyu Peruntukan perlesenan vesel di perairan sungai Mengawal selia dan melarang apaapa cara menangkap ikan di perairan sungai Mengawal selia atau melarang pembinaan belat ikan di perairan sungai Menetapkan berat dan saiz ikan yang boleh ditangkap di perairan sungai Menetapkan musim tertutup menangkap ikan Menentukan kawasan menangkap semua ikan atau spesies tertentu di perairan sungai Menetapkan pegawai perlesenan di bahagian ini Had penangkapan ikan Had penangkapan ikan Aktiviti rekreasi yang terhad terutama di kawasan hidupan ini Menetapkan kawasan pengurusan tertentu bagi tujuan penangkapan ikan, kawasan larangan penangkapan dan kawasan pemuliharaan. Implikasi Ruang Perairan perikanan Malaysia Perairan perikanan dan perairan sungai Perairan perikanan dan perairan sungai Perairan perikanan dan perairan sungai Sambungan...

128 Sambungan... Menetapkan syarat dan prosedur permohonan permit dan lesen Pemuliharaan ikan Menetapkan penalti kesalahan Menggalakkan pemuliharaan, kemajuan dan pengurusan ke atas penyu dan perikanan darat 41 Penubuhan taman laut bagi tujuan Memberi perlindungan khas flora dan fauna yang luar biasa dan mendatangkan bahaya Membiarkan hidupan akuatik hidup semula atau di sebahagian kawasan di mana hidupan itu pupus Menggalakkan pengkajian dan penyelidikan saintifik dengan kawasan itu atau sebahagian daripada kawasan itu. Mengekalkan dan meninggikan keadaan asal dan daya pengeluaran kawasan itu Mengawal selia aktiviti rekreasi dan lain-lain aktiviti dalam kawasan itu bagi mengelakkan kerosakan yang tidak boleh dipulihkan. Had jarak 2 batu nautika dari titik terluar daratan 43 Kesalahan ketika berada di taman laut tanpa kebenaran bertulis Ketua Pengarah Menangkap ikan Mengambil, mengalih atau memiliki haiwan atau tumbuhan akuatik Memusnahkan habitat hidupan akuatik Mendirikan bangunan atau lain-lain binaan yang merintangi tanah atau perairan taman laut Melabuhkan vesel dengan menjatuhkan apa-apa jenis pemberat atau penyangkut kepada karang, batu atau lain-lain benda Memusnahkan atau mencacatkan benda di taman laut atau rizab laut 61 Peraturan Perikanan(Larangan Import, DSB., Bagi ikan) Larangan mengimport, menjual atau memelihara genus ikan seperti di bawah 1. Serrasalmus/Serrasalmo/Pygoc entrus/catoprian 2. Pygopristis 3. Colosomma/Piaractus 4. Mylossoma Kawasan sensitif yang memerlukan pemeliharaan yang rapiaktiviti yang memusnahkan habitat tidak dibenarkan (aktiviti awam tidak bersesuaian) Aktiviti rekreasi yang terhad dengan larangan membawa keluar apa-apa spesies dari rizab laut Larangan penangkapan ikan tertentu Perairan Laut Malaysia Perairan Laut Malaysia Perairan Laut Malaysia 114 Sambungan...

129 115 Sambungan Mylopus/Myleus 6. Pristobrycon 7. Myletes Peraturan-Peraturan Perikanan (Pengawalan spesies Ikan yang Terancam)1999 Larangan menangkap atau mengganggu spesies ikan terancam yang dinyatakan dalam jadual (peraturan 2) kecuali dengan kebenaran Ketua Pengarah (lampiran) Had aktiviti penangkapan ikan Perairan laut dan perairan sungai Malaysia Sumber: Akta Perikanan dan Peraturan, 1985 Berdasarkan Jadual 5.9, akta menyentuh perkara yang berkaitan penangkapan ikan, aktiviti mengganggu mamalia akuatik, aktiviti akuakultur dan jualan/pelihara hasil tangkapan yang tersenarai. Implikasi ruang bagi peruntukan ini, didapati hanya meliputi kawasan perairan sungai dan laut dalam kawasan kajian Akta Perhutanan Negara 1984 Jadual 5.11: Implikasi Akta Perhutanan Negara 1984 Terhadap Aktiviti dan Ruang Seksyen Perkara Implikasi Aktiviti 15 Larangan mengambil hasil hutan kecuali kebenaran 49 Menghadkan hak masuk kepada manamana golongan yang difikirkan patut Sebarang aktiviti Aktiviti yang melibatkan kesan yang tinggi perlu had masuk yang lebih ketat Implikasi Ruang Kawasan rizab hutan & tanah kerajaan Melibatkan kawasan rizab hutan simpan. 50 Penggunaan jalan hutan dengan permit Akses masuk hutan yang terhad Jalan hutan Sambungan...

130 Sambungan Pembinaan dan penyelenggaraan jalan hutan 53 Hak pemegang lesen menggunakan jalan hutan yang diselenggara dan di binanya 81 Larangan perbuatan Membenarkan ternakan meragut Menebang atau merosakkan mana-mana pokok Menyebabkan kerosakan semasa menebang Memindah hasil hutan Membersihkan mana-mana tanah untuk tanaman Menggunakan bahan racun atau letupan ke dalam sungai menceroboh - Kawasan hutan Akses masuk hutan yang terhad dengan kebenaran Larangan aktiviti penternakan dan pertanian, mengambil hasil hutan dan pencerobohan (masuk tanpa kebenaran) 82 Larangan pembakaran hutan Aktiviti yang merosakkan alam sekitar 83 Larangan membuang sampah-sarap Aktiviti yang merosakkan alam sekitar 84 Memiliki hasil hutan secara menyalahi undang-undang Sumber: Akta Perhutanan Negara, 1984 Aktiviti rekreasi yang Memiliki hasil hutan tanpa kebenaran Jalan hutan Kawasan hutan Kawasan hutan Kawasan hutan rizab rizab rizab Kawasan rizab hutan Berdasarkan Jadual 5.11, akta menyentuh perkara berkaitan had akses masuk hutan, larangan pencemaran, larangan memiliki atau mengambil hasil tanpa kebenaran. Implikasi ruang bagi peruntukan ini, didapati meliputi kawasan hutan paya bakau itu sendiri iaitu di dalam lingkungan kawasan tapak kajian.

131 Akta Air, 1920 Jadual 5.12: Implikasi Akta Air, 1920 Terhadap Aktiviti dan Ruang Seksyen Perkara Implikasi Aktiviti 4 Pemulihan tebing sungai Larangan aktiviti yang mengganggu mana-mana tebing sungai 5 Larangan perbuatan memberi kesan kepada sungai kecuali di bawah dan berkait dengan syarat lesen Menebang pokok sehingga jatuh ke dalam sungai Apa-apa halangan atau gangguan ke atas sungai Membangunkan jambatan, jeti atau platform ke atas atau bersebelahan sungai dengan jarak lebar melebihi 20 kaki 7 Larangan mengalih air daripada sungai kecuali memiliki lesen dengan tujuan: Penjanaan elektrik (kelulusan Pihak Berkuasa Negeri) Swasta dan domestik (kelulusan daerah) Penanaman padi (kelulusan daerah) Industri dan tujuan lain (kelulusan daerah 7A Tidak dibenarkan kecuali di bawah terma dan syarat bagi lesen yang dikeluarkan memasuki atau membuang ke dalam mana-mana sungai 14 Larangan membangunkan dinding di sepanjang tebing sungai atau membina bangunan atau struktur dalam 50 kaki tebing sungai atau dalam kawasan banjir kecuali kebenaran PBN Sumber: Akta Air, 1920 Aktiviti pembangunan berdekatan atau di atas sungai tidak dibenarkan Had syarat aktiviti pertanian, industri dan pembangunan Had aktiviti pembangunan di kawasan sungai Implikasi Ruang Tebing sungai Perairan sungai dan kawasan berhampiran dengannya Perairan sungai - Perairan sungai Jarak 50 kaki dari tebing sungai Berdasarkan Jadual 5.12, akta menyentuh perkara yang berkaitan dengan pembangunan di kawasan sungai serta perbuatan pengalihan dan mencemar sungai. Implikasi ruang bagi peruntukan ini, didapati hanya terhad meliputi kawasan perairan sungai dan kawasan rizab sungai.

132 Garis panduan JPS 1/97 Jadual 5.13: Implikasi Garis panduan JPS 1/97 Terhadap Aktiviti dan Ruang Perkara Implikasi Aktiviti Implikasi Ruang Pembangunan Pantai 1. Penyediaan laporan Penilaian Kesan Aktiviti marina, Di garisan pantai Alam Sekitar bagi projek di hadapan pelabuhan, pemecah atau di hadapan pantai melibatkan pelan, maklumat ombak, groyne, jeti, fizikal semula jadi, nilai arus dan ciri tambak, jambatan, kelodak, ukuran endapan, spesifikasi terowong di bawah laut kerja pembangunan, impak ekologi dan dibenarkan dengan kaedah tebatan, jenis cerucuk, struktur alur dan larangan sea wall syarat 2. Penyediaan laporan Penilaian Kesan Alam Sekitar bagi projek di hadapan pantai melibatkan pelan, maklumat fizikal semula jadi, nilai arus dan ciri kelodak, ukuran endapan, spesifikasi kerja pembangunan, impak ekologi dan kaedah tebatan. Jarak undur: 40 meter dari pantai berlumpur dari titik hujung hutan paya bakau Aktiviti pembangunan perumahan, pertanian dan perindustrian tidak dibenarkan di kawasan rizab hutan. 40 meter di belakang garisan pantai berlumpur 3. Penambakan melibatkan 50 hektar Aktiviti penambakan 60 meter dari memerlukan titik terluar laporan penilaian Kesan Alam Sekitar peruntukkan fasiliti perparitan jarak undur 60 meter diukur dari titik terluar tanah. pantai 4. Pengorekan muara sungai Larangan aktiviti Perairan sungai perlombongan ini yang menyebabkan pencemaran. Pembangunan Kawasan Sungai 5 Pembangunan berhadapan sungai dengan: lingkungan jarak 50m dari rizab sungai pelan pengindahan penyediaan detention pond bagi pembangunan melebihi 10 hektar bangunan kekal tidak dibenarkan di kawasan rizab Sumber: Jabatan Pengairan Dan Saliran, 1997 Larangan aktiviti pembangunan dalam kawasan rizab, rekreasi di kawasan perairan di galakkan Rizab sungai dan lingkungan jarak 50 meter dari sungai

133 119 Berdasarkan Jadual 5.13, garis panduan ini banyak menyentuh berkenaan syarat bagi jenis pembangunan tertentu di kawasan pantai dan sungai iaitu pembangunan garisan depan pantai (jeti dan jambatan), pembangunan belakang pantai (fasiliti), penambakan sert pengorekan muara sungai. Implikasi ruang bagi peruntukan ini, didapati meliputi kawasan meter dari pantai, garisan depan pantai dan perairan sungai serta rizabnya. 5.5 Zon Kawasan Tanah Bencah dan Peruntukkan Perundangan Berdasarkan kepada implikasi perundangan ke atas ruang dan aktiviti, peruntukkan akta bagi zon kawasan tanah bencah dapat ditentukan dengan lebih mudah seperti yang ditunjukkan di dalam Jadual Zon A mewakili zon perlindungan, diikuti oleh zon B; zon habitat, zon C; zon konservasi dan zon D; zon kegunaan awam (sila rujuk Pelan 5.9). Jadual 5.14: Peruntukkan Akta dan Zon Kawasan Tanah Bencah Zon Peruntukan Seksyen/perkara A1 Akta 127 S Akta 76 S.106 Akta 317 S.27, S.36, S.41, S.43 A2 Akta 127 S Akta 76 S.106 Akta 317 S.27, S.36 GP JPS 1/97 5 B1 Akta 127 S.27 & 29 Akta 317 S.8, S.11, S.36, S.41, S.43 GP JPS 1/97 1 B2 Akta 127 S.21 & S.24 Akta 76 S.106 Akta 314 S.49-S.53 & S.81-S.85 B3 Akta 127 S.27 & 29 Akta 317 S.8, S.11, S.36, S.41, S.43 Sambungan..

134 120 Sambungan.. GP JPS 1/97 1 B4 Akta 127 S.21, S.24 & 34 Akta 314 S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85 Akta 76 S.106 B5 Akta 127 S.21, S.24 & 34 Akta 314 S.15 & S.81-S.85 Akta 76 S.106 Akta 317 S.11, S.36 & S.61 Akta 385 S.4, S.5, S.7, S.7A & S.14 GP JPS 1/ C1 Akta 127 S.21, S.24 & 34 Akta 314 S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85 Akta 385 S.14 Akta 76 S.106 GP JPS 1/97 1 C2 Akta 127 S.21, S.24 & 34 Akta 314 S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85 Akta 76 S.106 C3 Akta 127 S.21, S.24 & 34 Akta 314 S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85 Akta 76 S.106 C4 Akta 127 S.21, S.24 & 34 Akta 314 S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85 Akta 76 S.106 D1 Akta 127 S.21, S.24 & 34 Akta 314 S.15 GP JPS 1/ D2 Akta 127 S.21, S.24 & 34 Akta 314 S.15 Akta 317 S.36 GP JPS 1/ D3 Akta 127 S.21, S.24 & 34 Akta 314 S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85 Akta 317 S.36 D4 Akta 127 S.21, S.24 & 34 Akta 314 S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85 Akta 317 S.36 D5 Akta 127 S.21, S.24 & 34 Akta 314 S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85 Akta 317 S.36 D6 Akta 127 S.21, S.24 & 34 Akta 314 S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85 Sambungan..

135 121 Sambungan.. Akta 317 S.36 D7 Akta 127 S.21, S.24 & 34 Akta 314 S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85 Akta 317 S.36 D8 Akta 127 S.21, S.24 & 34 Akta 314 S.15, S.49-S.53 & S.81-S.85 Akta 317 S Rumusan Dalam menentukan garis panduan dan akta yang terlibat dalam setiap zon yang telah dihasilkan daripada analisis ini, didapati terdapat 3 peringkat penentuan dan perbandingan penting yang perlu diberi perhatian iaitu penetapan kriteria analisis, penetapan kriteria zon kawasan dan penentuan implikasi perundangan ke atas zon terpilih. Hasil analisis ini amat membantu kepada penstrukturan dan reka bentuk Sistem Maklumat Pengurusan Perundangan Kawasan Tanah Bencah yang akan dicadangkan.

136 122 BAB 6 CADANGAN SUBSISTEM MAKLUMAT PERUNDANGAN PENGURUSAN KAWASAN TANAH BENCAH Bab ini menerangkan cadangan reka bentuk sistem perundangan pengurusan tanah bencah dan rumusan keseluruhan kajian. Bagi sistem yang dicadangkan ini dirangka berdasarkan kepada keperluan aliran kerja semasa yang diamalkan oleh Perbadanan Taman Negara Johor. Walau bagaimanapun aspek perundangan dititik beratkan dengan mengambil kira perundangan yang lazim diguna pakai dalam sistem pengurusan semasa dan relevan dengan isu dan senario yang berlaku di kawasan kajian. Sistem ini lebih berfungsi sebagai paparan untuk rujukan dengan menggunakan sistem EIS dan aplikasi GIS. Perbincangan ini akan melibatkan cadangan sistem pembangunan, penyampaian atau persembahan maklumat, konsep Subsistem Maklumat Perundangan Pengurusan Kawasan Tanah Bencah yang akan dibangunkan dan konsep perhubungan entiti ruang dan bukan ruang. Pembangunan sistem yang dicadangkan tertumpu kepada kawasan kajian itu sendiri dengan menjelaskan beberapa contoh cadangan paparan antara muka yang bersesuaian.

137 Cadangan Pembangunan Sub-Sistem Dalam mencadangkan pembangunan sistem perundangan bagi pengurusan kawasan kajian, konsep reka bentuk model sistem adalah penting dalam menjelaskan sistem yang akan di bangunkan Konsep Model Sub-Sistem Maklumat Perundangan Di dalam konsep model aplikasi Sub-Sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah (SMPKTB) terdapat dua peringkat yang terlibat iaitu Fronttier, Middle-tier. Bagi peringkat Front-tier, terdapat 3 modul yang terlibat iaitu Keadaan Fizikal (inventori kawasan), Perancangan Pengurusan, Rujukan Perundangan (sila rujuk rajah 6.1) Modul Keadaan Fizikal Sub-Sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah Modul Perancangan Pengurusan Modul Rujukan Perundangan Rajah 6.1: Modul Sub-Sistem Maklumat Perundangan bagi Pengurusan Kawasan Tanah Bencah Kesemua modul ini mempunyai paparan antara muka untuk berinteraksi dengan pengguna. Pengguna akan menggunakan modul sub-sistem ini hanya untuk tujuan paparan dan rujukan. Kemasukan data dan pengemaskinian tidak

138 124 boleh dijalankan pada peringkat ini. Pengguna bagi peringkat ini adalah terdiri daripada pengurus tapak dan pembantunya, penolong pengarah dan pengarah. Bagi peringkat middle-tier pula adalah data-data yang diperlukan bagi paparan di peringkat front-tier. Ia menyokong sistem dari segi data yang diperlukan oleh sistem iaitu yang melibatkan data imej dan data spatial bagi Sistem Maklumat Geografi Modul Sub-Sistem Jadual 6.1: Modul Sub-sistem dan fungsinya MODUL MENU SUBMENU FUNGSI Keadaan Fizikal Keadaan fizikal semasa Inventori fauna Inventori flora Litupan Isu kawasan Jadual pembalakan Pelan interaktif kawasan Senarai fauna Status Pelan interaktif kawasan Senarai flora Usia pokok Perancangan Sempadan Jenis sempadan Garis panduan/aktiviti Paparan litupan kawasan Paparan isu semasa di kawasan sekitar kajian Paparan pelan jadual pembalakan Paparan kawasan mengikut lokasi fauna Paparan senarai fauna berserta lokasi fauna yang dipilih Paparan status fauna yang dipilih Paparan kawasan mengikut lokasi flora Paparan senarai flora berserta lokasi flora yang dipilih Paparan pelan usia pokok Paparan senarai jenis pokok Paparan garis panduan dan aktiviti yang dibenarkan bagi zon sempadan yang dipilih Sambungan..

139 Sambungan.. Pelan pengezonan Pelan Pengezonan Pelan Kaw.Terancam Pelan kaws Risiko Pelan Kaw Biodiversiti Paparan pelan pengezonan Paparan Kaw Terancam Paparan Kaw Risiko Paparan Kaw Biodiversiti 125 Rujukan perundanga n Cadangan pembanguna n Pangkalan data Carian Senarai cadangan pembangunan Profil pembangunan Laporan EIA Lapisan data Perundangan Zon pengurusan Paparan senarai cadangan pembangunan Paparan tetingkap profil pembangunan berserta foto Paparan laporan EIA cadangan pembangunan yang dipilih Paparan maklumat sokongan untuk ditindih dengan pelan maklumat lain Paparan tetingkap pilihan perundangan yang telah disenaraikan Paparan tetingkap pilihan zon kawasan yang telah disenaraikan Menu carian - Paparan tetingkap carian mengikut senarai akta perundangan dan garis panduan Pelan interaktif kawasan Senarai rujukan Paparan kawasan pelan pengezonan berserta akta terlibat bagi zon yang dipilih Paparan senarai rujukan perundangan dan lokasi kawasan. Berdasarkan kepada Jadual 6.1, terdapat 3 modul bagi sub-sistem yang dicadangkan ini iaitu Keadaan Fizikal, Perancangan Pengurusan dan Rujukan Perundangan. Menu dan fungsi ketiga-tiga modul ini adalah seperti di bawah:

140 126 a) Modul Keadaan Fizikal Modul ini digunakan sebagai rujukan awal sebelum membuat siasatan tapak. Ia terdiri daripada menu keadaan fizikal semasa, inventori fauna, inventori flora dan isu fizikal kawasan. Maklumat setiap menu akan dihubungkan (hyperlink) dengan perincian dan penerangan, laporan serta foto sekiranya ada. b) Modul Perancangan Modul ini digunakan bagi menentukan sempadan dan zon kawasan yang dibenarkan bagi pembangunan dan aktiviti tertentu berserta perundangan yang terlibat. Ia terdiri daripada menu sempadan, pelan pengezonan, cadangan pembangunan, pangkalan data dan carian. Modul ini merupakan dua hala interaksi (one to many, many to one). Menu sempadan menyediakan kemudahan rujukan maklumat pelan sempadan biosfera kawasan tanah bencah yang dihubungkan dengan akta perundangan kawasan. Bagi menu pelan pengezonan pula, menyediakan kemudahan pelan interaktif pengezonan yang dihubungkan (hyperlink) dengan perincian garis panduan dan perundangan serta imej. Bagi menu cadangan pembangunan pula, data pelan cadangan pembangunan akan dihubungkan dengan laporan ringkas pembangunan (profil, status dan sebagainya serta imej foto) dan laporan EIA (sila rujuk Rajah 6.2). Pelan cadangan pembangunan boleh ditindih bersama- sama dengan lapisan data daripada pangkalan data dan pelan pengezonan. Menu pangkalan data dijadikan sebagai lapisan sokongan yang boleh ditindihkan dengan pelan pengezonan dan cadangan pembangunan bagi tujuan memudahkan rujukan. Setiap paparan pelan interaktif menyediakan kemudahan map tool bagi tujuan rujukan.

141 127 Rajah 6.2: Contoh Cadangan Paparan Antaramuka bagi Menu Cadangan Pembangunan Berdasarkan kepada Rajah 6.2, menu cadangan pembangunan menyediakan kemudahan bagi pelan interaktif lokasi cadangan pembangunan. Maklumat senarai cadangan pembangunan berserta profil dan Laporan EIA diletakkan di bahagian kiri untuk tujuan kemudahan capaian. Profil cadangan yang dipilih akan dipaparkan dalam tetingkap yang disokong oleh gambar rajah dan foto. c) Modul Rujukan Perundangan Modul ini digunakan bagi memudahkan rujukan perundangan di lihat dalam bentuk ruang. Ia terdiri daripada menu carian, perundangan dan garis panduan. Menu carian merupakan hubungan dua hala (one to many, many to one). Carian boleh dilakukan dengan memilih senarai akta yang telah disediakan bagi memaparkan maklumat lokasi akta yang dipilih dalam kawasan tersebut. Sekiranya tidak, pemilihan kawasan juga boleh dilakukan dengan memilih kawasan tertentu dalam pelan interaktif pengezonan. Menu ini akan dihubungkan (hyperlink) dengan maklumat perincian kawasan, perincian garis panduan dan imej foto.

142 128 Bagi memastikan sistem ini dapat diaplikasikan dengan baik dan berkesan, data di dalam sistem pangkalan data perlulah dikemas kini dari semasa ke semasa agar keputusan yang dibuat lebih relevan dan tepat dengan keadaan semasa yang berlaku. 6.2 Cadangan Rekabentuk Pangkalan Data Sub-Sistem Maklumat Perundangan Pengurusan KawasanTanah Bencah Cadangan struktur pangkalan data bagi Sub-sistem Maklumat Perundangan Pengurusan Kawasan Tanah Bencah (SMPKTB) ini menggunakan pendekatan model data Geodatabase. Model data Geodatabase ini dijangka akan dapat meningkatkan lagi keupayaan pangkalan data SMPKTB. Model ini menyediakan kemudahan kepada pihak pengurusan Perbadanan Taman Negara Johor (PTNJ) menguruskan data di dalam satu sistem pengurusan pangkalan data yang lebih kukuh dari segi penyelenggaraan dan pelaksanaan. Model ini diadaptasikan dengan menggunakan pendekatan Database Management System (DBMS) yang berorientasikan objek. Data-data spatial disimpan di dalam satu sistem DBMS yang mengandungi kelaskelas sifat dan jadual berkaitan. Rajah 6.4 menunjukkan reka bentuk pangkalan data yang dicadangkan bagi Sub-sistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah (SMPKTB).

143 129 PERANCANGAN Feature Dataset Guna Tanah Polygon Feature Class Pembangunan Komited Polygon Feature Class PENTADBIRAN Feature Dataset Lot Polygon Feature Class RAMSAR Polygon Feature Class Daerah Polygon Feature Class Mukim Polygon Feature Class PBT Polygon Feature Class Negeri Polygon Feature Class BIOFIZIKAL Feature Dataset Usia pokok Polygon Feature Class Spot semasa Polygon Feature Class Habitat akuatik Polygon Feature Class Habitat hidupan liar Polygon Feature Class Spesis terancam Point Feature Class Inventori flora Polygon Feature Class Inventori fauna Polygon Feature Class IMEJ Feature Dataset Syit piawai raster Foto udara raster gambar raster HIDROLOGI Feature Dataset Sungai Line Feature Class Rezab Sungai Polygon Feature Class PENGANGKUTAN Feature Dataset Jalan Line Feature Class Rezab Jalan Polygon Feature Class Pelabuhan Polygon Feature Class Laluan Kapal Line Feature Class INFRASTRUKTUR Feature Dataset Tranmisi Line Feature Class Bekalan Elektrik Polygon Feature Class telekomunikasi Polygon Feature Class Bekalan Air Polygon Feature Class PembentunganLaluan Kapal Line Feature Class PERUNDANGAN Feature Dataset Akta dan garispanduan Polygon Feature Class Pelan Tempatan Polygon Feature Class ALAM SEKITAR Feature Dataset Kualiti Air Point Feature Class Kualiti Udara Point Feature Class Kualiti Bunyi Point Feature Class Kawasan Risiko Polygon Feature Class PENGURUSAN Feature Dataset Biosfera Polygon Feature Class Biosfera Line Feature Class Pengezonan Polygon Feature Class Pelan kawasan terancam Polygon Feature Class Pelan kawasan risiko Polygon Feature Class Pelan kawasan biodiversiti Line Feature Class AMENITI Feature Dataset Ameniti Polygon Feature Class Ameniti Line Feature Class Pangkalan Data SMPKTB Personal Geodatabase Rajah 6.3: Cadangan Reka bentuk Pangkalan Data Subsistem Maklumat Perundangan Kawasan Tanah Bencah Berdasarkan kepada Rajah 6.3, terdapat 11 elemen data dan 43 lapisan data yang dicadangkan di dalam pangkalan data SMPKTB. Cadangan maklumat bagi pangkalan data ini adalah berasaskan kepada analisis keperluan data sub-sistem dan pengurusan semasa kawasan kajian. Data-data ini amat penting bagi tujuan rujukan maklumat dan analisis kawasan kajian. Ini kerana hasil analisis pengezonan kawasan perlu diperbaharui dari semasa ke semasa mengikut kepada perubahan fizikal semasa kawasan. Data perundangan, imej, pengurusan dan ameniti merupakan maklumat sokongan bagi Sub-subsistem yang digunakan bagi tujuan rujukan.

144 Konsep Hubungan Entiti Konsep hubungan entiti menerangkan perhubungan antara entiti nonspatial dan spatial yang dicadangkan di dalam sub-sistem ini. Berdasarkan kepada pangkalan data yang telah direka bentuk, Rajah 6.4 berikut merupakan Rajah Hubungan antara Entiti bagi 6 Table yang dicadangkan. Melalui rajah ini dapat dilihat bahawa terdapatnya hubungan One and One dan One to Many antara Table yang direka bentuk. Table-table ini dihubungkan melalui Primary Key yang telah ditentukan semasa rekabentuk pangkalan data. Akta KodAkta KodZon NoAkta NamaAkta Seksyen Perkara Perincian DataAsas UZI KodAkta KodGp NoLEIA Garispanduan KodGp NamaGp NoPerkara Perkara Perincian NoImej LaporanEIA NoLEIA UAI KodZon NamaZon ZON.PAT UZI Biosfera Zon KodZon NamaZon AreaUnit PEMBANGUNAN.PAT UAI JenisPemb Luas FEATURE.CODE UZI FCODE JenisGunatanah FCODE JenisGt Nota UZI Unique Zone Identifier UAI UniqueArea Identifier FCODE Feature Code KodGp Kod Garispanduan NoLEIA Nombor laporan EIA Rajah 6.4: Cadangan Konsep Hubungan Entiti Nonspatial dan Spatial Contoh hubungan kawasan zon dengan perundangan (akta dan garispanduan) seperti yang ditunjukkan di dalam Rajah 6.5. Kawasan zon akan dihubungkan dengan maklumat atribut melalui jadual ZON.PAT dan DataAsas menggunakan field UZI sebagai Primary Key. Melalui jadual DataAsas, maklumat akta dan garis panduan dapat dihubungkan melalui Primary Key

145 131 KodAkta dan KodGp. Field KodAkta yang dicadangkan dalam memudahkan rujukan adalah seperti berikut: 127/S48/a (nombor akta,seksyen,subseksyen) KodGp yang dicadangkan adalah berdasarkan nombor bilangan mengikut bilangan rujukan semasa bagi pengurusan kawasan kajian. D7 C4 D8 icadng C3 ZON.PAT UZI Biosfera Zon KodZon NamaZon AreaUnit DataAsas UZI KodAkta KodGp NoLEIA Garispanduan KodGp NamaGp NoPerkara Perkara Perincian NoImej Akta KodAkta KodZon NoAkta NamaAkta Seksyen Perkara Perincian Imej NoImej NamaImej Penerangan Rajah 6.5: Contoh Cadangan Konsep Hubungan Kawasan Zon dan Perundangan Konsep perhubungan entiti spatial dan nonspatial yang dicadangkan bagi sussistem ini terdiri daripada 2 bahagian iaitu one to many dan many to one. Konsep ini bertujuan memudahkan pengurus membuat rujukan. Rajah 6.6 menunjukkan konsep perhubungan entiti.

146 132 C4 C3 Zon FID kodzon KodAkta A2 A1 B3 Zon FID kodzon KodAkta D7 D8 One to many Perundangan KodZon KodAkta NoAkta NamaAkta Seksyen Perkara Perincian D2 B1 Many to One Akta KodAkta NamaAkta Jabatan Rajah 6.6: Contoh Cadangan Konsep Hubungan Entiti 6.3 Rumusan Sistem perundangan bagi kawasan tanah bencah masih dipantau dan dikawal selia dalam bentuk manual. Keadaan ini telah menimbulkan isu ketiadaan integrasi di dalam sistem perundangan kawasan tanah bencah. Kesukaran melihat semula peruntukkan perundangan yang melibatkan pelbagai akta dan garis panduan telah menyebabkan masalah ini menjadi semakin buruk. Oleh itu dapat dilihat, masalah ini dapat dikurangkan dengan bantuan penggunaan teknologi maklumat khususnya penggunaan sistem ini dalam mengintegrasikan kesemua perundangan sedia ada yang relevan dengan kawasan kajian dan dalam masa yang sama menyokong kepada pembuatan keputusan oleh perancang dan pengurus kawasan tanah bencah. Dapat dilihat juga, bahawa aplikasi Sub-Sistem Maklumat Perundangan bagi Taman Negara bagi pengurusan di negara luar sudah mendapat tempat namun masih belum di aplikasi di negara ini. Sistem ini dijangka sangat berguna dalam membantu perancang dan pengurus membuat keputusan dengan lebih baik dan berkesan.

147 133 Dengan perkembangan teknologi maklumat dalam agensi kerajaan termasuk Perbadanan Taman Negara Johor, peluang dan potensi membangunkan sistem ini adalah besar. Sistem ini diharapkan merupakan titik tolak kepada pengintegrasian akta dalam bentuk spatial dan diharap ia dapat membantu perancang dan pengurus untuk merancang dan menguruskan sumber jaya negara dengan lebih baik dan berkesan agar sumber warisan ini akan sentiasa terpelihara dan digunakan dengan sebaiknya untuk generasi akan datang.

148 134 BAB 7 PENUTUP Bab ini akan merumuskan keseluruhan isi penting kajian yang telah diterangkan di dalam bab-bab sebelum ini. Rumusan kajian melibatkan kepada implikasi dan kepentingan kajian, keperluan kajian lanjutan dan rumusan kajian. 7.1 Implikasi dan Kepentingan Kajian Dalam menginterpretasikan perundangan pengurusan kawasan tanah bencah, di dapati Sub-sistem Maklumat Perundangan Pengurusan Kawasan Tanah Bencah telah: i. Melicinkan dan mempercepatkan aktiviti pengurusan Melalui kajian ini, perundangan kawasan kajian dapat dirujuk dengan lebih cepat dan mudah berbanding dengan sistem pengurusan semasa yang melibatkan timbunan rujukan perundangan dalam bentuk salinan keras yang memakan masa yang panjang untuk dirujuk semula.

149 135 ii. Pengintegrasian sistem perundangan tanah bencah. Rujukan kesemua perundangan dan garis panduan yang terlibat dalam kawasan tanah bencah bagi tujuan pengurusan adalah suatu tugas yang sukar dan memakan masa. Oleh yang demikian aktiviti ini kurang diberi perhatian dan hanya dijalankan pada peringkat mesyuarat. Walau bagaimanapun, melalui sistem ini, sistem perundangan semasa dapat diintegrasikan dalam memastikan keputusan yang dibuat oleh pengurus adalah lebih baik dan berkesan iii. Rujukan dalam bentuk ruang Melalui sistem ini, rujukan perundangan dapat dimanifestasikan dalam bentuk ruang bagi memudahkan kerja pengurusan terutama semasa siasatan tapak (on ground). Oleh yang demikian penentuan tindakan dan keputusan yang dibuat di atas tanah akan menjadi lebih mudah dan tepat. 7.2 Kajian Lanjutan Kajian yang dijalankan ini adalah merupakan satu titik tolak ke arah mengintegrasikan sistem perundangan kawasan tanah bencah dalam bentuk spatial. Bagaimanapun, kajian yang dijalankan ini memerlukan kepada kajian lanjutan bagi memperkukuh dan mempertingkatkan sistem maklumat perundangan dan pengurusan kawasan tanah bencah semasa. Antara kajian lanjutan yang diperlukan adalah: i. Kajian analisis pengezonan kawasan tanah bencah Kajian analisis pelan pengezonan kawasan tanah bencah yang terperinci adalah diperlukan dalam memastikan pelan zon rujukan perundangan yang dihasilkan adalah lebih baik dan tepat. Kriteria analisis yang terbaik, penetapan kategori zon kawasan serta teknik analisis yang bersesuaian dan tepat masih menjadi persoalan nyata di dalam kajian ini. Oleh itu dapat dilihat di sini akan keperluan kajian yang lebih terperinci mengenai penetapan kriteria analisis dan teknik yang bersesuaian.

150 136 Pelbagai teknik analisis yang boleh digunakan dalam kajian analisis selain daripada teknik ringkas seperti simple overlay iaitu antaranya seperti multicriteria analysis, geo-statistikal dan sebagainya. Selain daripada itu, didapati penetapan kriteria juga memainkan peranan yang penting dalam penghasilan analisis ini. Rujukan daripada pelbagai pihak dalam menetapkan kriteria analisis dan kategori pelan pengezonan dapat menghasilkan output yang lebih tepat dan rasional. ii. Kajian perundangan dan garis panduan kawasan tanah bencah (tapak RAMSAR) Terdapat banyak perundangan dan garis panduan yang berkaitan dengan kawasan tanah bencah. Bagaimanapun, tidak kesemua perundangan yang tersenarai ini relevan dengan kawasan kajian. Penentuan akta dan garis panduan yang relevan dengan kawasan kajian serta penentuan data perundangan spatial dan bukan spatial dilihat memerlukan satu kajian yang lebih mendalam. Ini ditambah pula dengan status tapak sebagai kawasan RAMSAR. Garis panduan yang diperuntukkan oleh RAMSAR juga, perlu diteliti secara mendalam dan diambil kira di dalam kajian ini. iii. Kajian reka bentuk antara muka sistem maklumat perundangan Dalam memastikan reka bentuk sistem maklumat perundangan adalah berkesan, interaktif dan mesra pengguna, kajian yang terperinci perlu dijalankan. Keperluan maklumat sistem serta kesesuaian paparan menu berdasarkan tujuan dan keperluan pengguna perlu dikaji semula dalam memastikan sistem yang dihasilkan adalah lebih baik dan berkesan. 7.3 Rumusan Konsep dan reka bentuk Sistem maklumat Perundangan bagi Pengurusan Kawasan Tanah Bencah adalah bertujuan menyokong keperluan aktiviti pengurusan kawasan.

151 137 Selain daripada pengendalian pengurusan data yang sistematik, sistem ini membantu pihak pengurusan di dalam mengendalikan proses pembuatan keputusan dengan lebih berkesan. Input reka bentuk sistem yang dicadangkan adalah berasaskan analisis kajian iaitu penghasilan zon sempadan dan penentuan zon kawasan. Hasil analisis ini memudahkan proses interpretasi perundangan yang asalnya dalam bentuk bukan ruang kepada bentuk ruang. Ia memudahkan pihak pengurusan untuk membuat rujukan agar maklumat yang dipaparkan adalah lebih jelas dan mudah dikenal pasti di atas tanah. Cadangan reka bentuk sistem EIS perundangan yang disokong oleh GIS bukan sahaja mempercepatkan aktiviti pengurusan malah ia membantu pihak pengurusan menilai dan membuat keputusan ke atas pengurusan kawasan dengan lebih baik. Kemampuan EIS dalam memaparkan dan menghubungkan maklumat perundangan dengan lebih interaktif dapat meningkatkan kualiti keputusan pengurusan. Selain itu, kemampuan GIS dalam menyimpan, menganalisis, mengurus data dan memaparkan maklumat dengan baik dan berkesan merupakan satu galakkan kepada penggunaan pendekatan e-government.

152 138 RUJUKAN A. Sreejith, K.V. Thomas, K.O. Badarees (2002). Easy Access Coastal Information System. Trivadrum: Marine Sciences Division, Centre for Earth Science Studies. Amando S. Tolentino Jr. (1999). Legislative and institutional aspects of wetland management in the Asia Pacific Region; Conclusions and recommendation, In M.R Che Salamah and A.B Ali (eds). Proceedimgs of The International Workshop on Wetland Conservation and Management: The Role Of Research and Education in Enhancing Public Awareness, July Penang (Malaysia): Universiti Sains Malaysia Birds Australia. (2002). Management Plan for the Natimuk-Douglas Saline Wetland System. Melbourne: Birds Australia. Botkin, D.B., Beveridge, C.E. (1997). Cities as environment. Englewood Cliffs, N. J.: Prentice-Hall. City of Coon Rapids (2005). Wetland Management Regulations. Chapter Minnesota: City Of Coon Rapids. Conservation Foundation (1988), Protecting America's wetlands-an action agenda. Washington, D.C:. Conservation Foundation CK Choo (11 Mei 2005). Johor Losing another Wetlands. Malaysia Hari Ini Debra Chong ( Sep. 2006). Save Our Seahorses. Kuala Lumpur: The Star Hilary Chiew (11 Jun. 2002). Saving The Seahorses. Kuala Lumpur: The Star Hilary Chiew (3 Nov. 2003). Testing The Water. Kuala Lumpur: The Star

153 139 Jabatan Perhutanan Negeri Melaka (2004). Laporan Pelan Pengurusan Rezab Hidupan Liar, Tanjung Tuan Melaka. Jabatan Perhutanan Negeri Melaka. Jamaluddin (2002). Virtual Environmental System. Kuala Lumpur: The Star John Day, Leanna Fernandes, Adam Lewis & James Innes (2003). An Ecosystem Level Approach To Biodiversity Protection Planning, Paper For ITMEMS; Manila, Phillipines, 25 March, The Roles of Protected Area in Management. Queensland, Australia: Great Barriers Reef Marine Park Authority. Jose L. Salmeron, Ines Herrero (2004). An AHP-Based Methodology To Rank Critical Success Factors Of Executive Information Systems. Spain: University Pablo De Olavide. Kerajaan Malaysia (2001). Undang-Undang Malaysia, Akta 418, Akta Air 1920, & Akta 581, Bekalan Air (Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur Akta) Akta Kuala Lumpur: International Law Books Services. Kerajaan Malaysia (2001). Undang-Undang Malaysia, Akta 171, Akta Kerajaan Tempatan Kuala Lumpur: International Law Books Services. Kerajaan Malaysia (2002). Undang-Undang Malaysia, Akta 127, Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974 & Peraturan-Peraturan Dan Perintah-Perintah. Kuala Lumpur: International Law Books Services. Kerajaan Malaysia (2002). Undang-Undang Malaysia, Akta 76, Akta Perlindungan Hidupan Liar Kuala Lumpur: International Law Books Services. Kerajaan Malaysia (2004). Undang-Undang Malaysia, Akta 317, Akta Perikanan 1985 dan Peraturan- Peraturan. Kuala Lumpur: International Law Books Services. Kerajaan Malaysia (2005). Undang-Undang Malaysia, Akta 313, Akta Perhutanan Negara Kuala Lumpur: International Law Books Services.

154 140 Klaus Dierßen & Silvia Opitz (2000). Guidelines for Wetland Management and Reconstruction. Schauenburger Strasse 112, Kiel, Germany: Ecology Centre, Christian Albrecht Universität. Maggie Smith (1997). Trumbull Basin Surface Water and Wetland Management Plan. NE: Natural Resources Conservation Service, North Diers Suite L, Grand Island. MA Thiesing (2006). An evaluation of wetland assessment techniques and their applications to decision making. Broadway, New York, USA: US Environmental Protection Agency. M.G. Culshaw (2006). The role of web-based environmental information in urban planning the environmental information system for planners. UK: University of Nottingham. Ramsar Convention Secretariat (2004). Ramsar handbooks for the wise use of wetlands, 2nd Edition. Gland, Switzerland: Ramsar Convention Secretariat. Sundari Ramakrishna, Murugadas T.Loganathan, Sim Cheng Hua (2001). Ecological Assessment Of Sungai Pulai Mangrove Forest Reserve and Proposed Tanjung Piai State Park, Johor. Petaling Jaya, Selangor: Wetlands International- Malaysia Programme. Stentor Danielson (2002). Seahorse Fathers Take Reins in Childbirth. National Geographic News The Wetlands Advisory Service Limited (2004). Wetland Habitat Management Planning. Gloucestershire: Slimbridge. The Ministry of Land and Resources,P.R.China (2005). China's Management and Legal Systems for Land Resources. China: The Ministry of Land and Resources

155 141 The Nature Education and Research Center Project Revised and Updated Management and Development Plan For The EndauRompin National Park Johor: Perbadanan Taman Negara Johor. Todd H. Votteler, Thomas A. Muir (2002). Wetland Management and Research Wetland Protection Legislation. Dallas:University of Texas, 4312 Larchmont Avenue. Want & William (1993). Law of wetlands regulation: Callaghan: Deerfield, Ill., Clark Boardman. Watzin, M.C. (1990). Coastal Barrier Resources System mapping process, in Federal coastal wetland mapping program: U.S: Washington, D.C. Winget, R.N. and F.A. Mangum (1979). Biotic Condition Index: Integrated Biological, Physical And Chemical Stream Parameters For Management. Odgen: U.S. Forest Service Intermountain Region, U.S. Department of Agriculture. Winward, A.H. (1989). Calculating ecological status and resource value rating in riparian areas. In Clary, W.P, and B.F. Webster, editors. Managing grazing of riparian areas in the Intermountain Region. Ogden:.U.S. National Forest Service Intermountain Research Station General Technical Report INT 263. World Wildlife Fund (1992). Statewide Wetlands Strategies-A Guide To Protecting And Managing The Resource. USA: Washington, D.C. Yaakup, Johar dan Dahlan, GIS and Decision Support System for Local Authority in Malaysia

156 142 Yokohari, M., Takeuchi, K., Watanabe, T., Yokota, S. (2000). Be-yond greenbelts and zoning: a new planning concept for the environment of Asian mega-cities. Landsc. Urban Plan. Yousif Ali Hussin Mahfud M. Zuhair Michael Weir (1999). Monitoring Mangrove Forests using Remote Sensing and GIS. The Netherlands: Forest Science Division International Institute for Aerospace Survey and Earth Science (ITC), Enschede. Sumber:

157 143 LAMPIRAN Do: Save our seahorses 30 Sep 2006 DEBRA CHONG Seahorses are fast disappearing and not just into the cooking pot. DEBRA CHONG joins the Save Our Seahorses brigade for a day and learns what's at stake. THERE used to be seahorses a-plenty here. We used to catch and sell them to Singapore, 50 sen for one. Now, you d be lucky to see even one. So said the weather-beaten fisherman from Tanjung Kupang, Johor. He was also our hired boatman for the day, charged to ferry us from the rickety wooden jetty in his seaside village to the Straits of Tebrau, roughly 2km downstream of Sungai Pulai estuary. Beneath the murky, mucky waters is an incredible world that is home to diverse marine lifeforms including the endangered dugong, Green turtle and Spotted seahorse. For a few hours some days a month, this magnificent world becomes accessible to the intrepid human visitor, when the tide is at its lowest. As if by magic, the waters part and a carpet of emerald green unrolls before one s eyes. At 1.8km long (and up to 200m at its widest), it is Malaysia s single largest tract of seagrass bed. In the middle of the Johor Straits, you re standing on a green carpet filled with life. It s amazing, said Choo Chee Kuang, 28, programme coordinator of Save Our Seahorses, SOS for short. A local non-profit organisation, it was formed last year to create and enhance community awareness and co-operation for marine conservation particularly in the vicinity of Sungai Pulai estuary. In an effort to educate the local community, it roped in students from the nearby SMK Gelang Patah to help conduct on-site research. For the teenaged Geography Club members, it was an eye-opening experience being able to walk on the sea, hold a live seahorse in one s hand and even taste dugong food, Halophila ovalis, a round-leaf seagrass favoured by the shy sea mammal. Sungai Pulai estuary is possibly the richest marine biodiversity spot in the country. It s very rare for an estuary to have a seagrass bed, mangrove swamp and coral reefs so close to each other, said Choo, who also lectures in Marine Science at the University College of Science and Technology, Terengganu. In 2003, Sungai Pulai basin, one of three in Johor, was gazetted a Wetland of International Importance. The status is not lightly awarded. In plain speak, the ecosystem is recognised as being greatly valuable to the whole world. Coral reefs and seagrass beds breed myriad marine species of fish and other seafood. According to a World Wildlife Fund fact sheet updated in March this year, Southeast Asia is considered the global epicentre of marine diversity. In the Straits of Malacca, the yield from coral reefs is thought to be worth US$563 million (RM2.139 billion). After the Dec 26, 2004 tsunami that affected much of Asia, many governments are waking up to the role of mangrove swamps in protecting against coastline erosion. Flora and fauna in these wetlands also filter pollutants and make the water clean and clear again. The rising tide over the seagrass was miraculously crystal we could see through to the bottom of the bottom of the Johor sea! Naturally, they have their limits. That is why Ramsar sites are closely monitored to ensure that any development will not harm the natural environment or life forms contained within the area. Unfortunately, that particular tract of seagrass bed we visited lies just outside the boundaries of the Sungai Pulai Ramsar site. That means, it is unprotected. Since 1995, increased human activity has endangered the balance of this delicate marine environment. Motorised fan blades from boats and ships that ply the narrow channel shred the seagrasses. Seagrasses are very much like land grasses. The only noticeable difference is the former grows on soil underwater. They still depend on sunlight and nutrient-rich soil to grow. Rapid construction of industrial plants and housing developments create

158 144 pollutants that choke the life out of the seagrasses, as do encroaching seawalls. Choo is fearful. An adjacent plot was destroyed the same year the Ramsar Bureau in Switzerland conferred the honour on Sungai Pulai, Tanjung Piai and Pulau Kukup. His goal is for the policy-makers to designate the seagrass bed a fully-protected area. Seahorses, seagrasses, mangrove swamps and coral reefs are closely-related. In order to protect the seahorse, we need to protect its habitat. That day, Lady Luck smiled on us. We spotted two seahorses at the fringe of the seagrass bed. One was female, the other a male which had just given birth. Publication Date: Publication: The Star Byline: HILARY CHIEW IMAGINE the delight of finding your precious research specimens in the murky waters of a seagrass bed after they went out of sight for more than 100 days. It must have been akin to finding the proverbial needle in the haystack. Such was the joy of seahorse researcher Choo Chee Kuang when he chanced upon two of the 250 captive-bred seahorses released into Sg Pulai, Johor, last September. Set free in what was probably the first attempt at restocking seahorses in the world, the two seahorses were discovered during the post-release field survey of the quirky fish released when they were seven months old. The two specimens - a female and a male - appeared to have braved the many hazards in the wild. One of them even swam across the open, deep channel to the other side of the river bank. "This latest finding is most interesting. It sheds new light on the ecological behaviour of seahorses which were thought to be a slow-moving and site-faithful fish. Movements could increase the risk of predation," says Choo. From their body tags, the two specimens were traced to the batch of 80 seahorses released in the seagrass beds between two tributaries - Sg Redan and Sg Karang in Johor. The male specimen was found 1km from across the release site, while the female swam 2km upstream to the mouth of Sg Redan. Choo adds that the duo may be the odd wanderers and more data was needed before he could arrive at any conclusion on this unrecorded habit of adult seahorses. Besides the two, a second male specimen was found, but it had no body tag, thus no study could be made on its range of movements. Headstart As part of his three-year research project on the spotted seahorse, Hippocampus kuda, Choo has incorporated a captive breeding programme in the hope that given a headstart, the released creatures would stand a better chance of survival in the wild.

159 145 Two pregnant males collected from Sg Pulai produced about 400 fries each, and these were raised in the Fisheries Department's Brackishwater Aquaculture Research Centre in Gelang Patah, Johor. In captive conditions, the newborns recorded an impressive survival rate of 80% up to the first 40 days, but eventually only half of them remained. A strict regime of three feeding sessions per day was introduced whereby micro-zooplankton was fed to the juveniles during the first month. Subsequently, the diet was changed to tiny shrimps. In selecting the fittest specimens for release, Choo omitted those that displayed inferior physical features such as a shorter snout, a shorter tail or were smaller in size. To enable identification, Choo used a visual implant fluorescent elastomer tagging system developed by a US company. This tagging system provides externally visible internal marks for fish and other aquatic animals. The elastomer is a thick, biocompatible liquid that is harmless when introduced into the seahorse's body. When injected into the tissue, the liquid turns into a pliable solid within 24 hours and is supposed to last the lifespan of the animal. A combination of coloured elastomers is used to produce a unique coding system to disclose the origin of the specimen, including its parent and location of release. The length and weight of the selected stock are also recorded to shed light on post-release growth. Upon reaching sexual maturity after seven months in the hatchery, the specimens - a pair of male and female - were released at 11 different locations. The selected sites covered a length of 20km from the lower to the upper reaches of Sg Pulai. Although releasing specimens from only two parents - resulting in a large number of individuals from a genetically similar stock - into the wild is thought to be inappropriate due to the risk of inbreeding, Choo says the attempt should be viewed as a trial to evaluate the success of restocking. "If a considerable number of released seahorses are found in the first three months, they could be transferred back to the hatchery to prevent inbreeding. Besides, the released specimens should take a month or two before reaching full sexual maturity, a period which is thought to be sufficient for them to disperse and increase the chances of encountering potential mates in the wild," says Choo. The timing of the release will also serve another purpose - to determine the pre-north-east monsoon migration route of the seahorse. "It was earlier found that seahorses migrate prior to the onset of the North-East monsoon but there was no indication of their migration route. Thus a large number of tagged individuals released prior to the monsoon can provide a glimpse of this movement and the distance travelled. Carried out over a prolonged period, it may even reveal the lifespan of seahorses in the wild," adds Choo. Seahorse research elsewhere had indicated that the species, in general, could live up to four years. Choo has scheduled a monthly survey of up to six months before evaluating the feasibility of restocking. Individual fitness is assessed through visual determination of gut fullness and reproductive events, the presence or absence of parasites or inflicted injury. As a species where the males carry the fertilised eggs, the brooch pouch in males expands after mating, providing a visual clue. To date, Choo has recovered 17 tagged seahorses and all the males were either pregnant or had already delivered, an early indication of success. The hatchery-raised seahorses were able to find food, adapt to their natural environment and reproduce like those in the wild. Information on the biological cycle of the seahorses is vital to any conservation programme that Choo has in mind for the fish. He reckons that individuals released into the waters would not trigger a food competition for the wild population. At the moment, the seagrass beds have the capacity to accommodate the new recruits.

160 146 Green, green grass of home Sg Pulai holds the most viable H. kuda population in Peninsular Malaysia as indicated by an earlier survey on the distribution of the various species of seahorses. The estuary is unique in that it has a yearround stable salinity which extends up to 20km upstream, making an ideal site for Choo's experiment. Elsewhere in the peninsula, the species is sparsely distributed in Kuala Merbok in Kedah, Perak's Sg Dinding and in a shallow reef flat at Cape Rachado, Negri Sembilan. Choo, a masters student at Kolej Universiti Sains dan Teknologi Malaysia (Kustem), says the experiment is also a feasibility test on the viability of restocking to regenerate dwindling populations. The success of the project is significant in view of developments taking place in the home ground of the spotted seahorse. Land reclamation works at the Port of Tanjung Pelepas have encroached into the habitat of the seahorse, threatening the survival of the little known species. Choo voices concern over the loss of large tracts of seagrass beds and changes in the hydro-dynamics of the river basin due to increased shipping traffic and the deepening of the riverbed to accommodate large vessels. The natural tidal cycle, he says, ensures that newborns at the river mouth are carried to the upper reaches of the estuary, while those in the estuary are flushed out to facilitate gene exchange. "It is believed that the Pulai estuary serves as a basin for nutrient precipitation and is particularly important for various marine larvae settlement. Hence reclamation works will spell disaster for the species," Choo explains. Subjected to accidental capture in fishing gear and targeted by the aquarium trade in the past, the population of the H. kuda has been declining, and is now estimated to be below 1,000. "As their habitat continues to be desecrated, it is vital that we find solutions that can prevent the population from collapsing below a threshold where they may not be able to self-propagate and, hence, face extinction. Re-stocking may be the answer to overcome this problem," says Choo. "The salmon, trout, eel and many over-exploited fishes have been produced on a large scale in the laboratory for release into the natural environment. The degree of success is promising with improvements in genomic techniques which increase the genetic fitness of captive-bred specimens," adds Choo. Malaysia kini 11 May 2005 Johor losing another wetland CK Choo Johor losing another wetland At the Pulai River estuary, hundreds of hectares of mangroves and a huge seagrass bed in the middle of the Johor Straits are about to make way for development. Few picnickers would dare to plunge into the silty, smelly waters at Pantai Lido in Johor Bahru. For decades, the heavily populated city has been discharging pollutants directly into the Johor Straits, contaminating the waters with sewage, heavy metals, oil and all kinds of garbage. But less than 50km away in the southeast corner of Johor, where the straits meet the open sea, the water condition is significantly different.

161 147 In fact, one will be amazed by the richness of the marine life that abounds in this area, and inparticular, the seagrass bed over a kilometre in length and between m wide at Tanjung Kupang. It is arguably the largest seagrass bed in Peninsular Malaysia. The seagrass bed at Tanjung Kupang is exposed at low tide, resembling a huge, verdant carpet between Johor and Singapore. Taking advantage of the tide, wading birds flock to the area to feed and fishermen scour the seagrass bed for clams, sea cucumber and udang belacan. The mixed sand-mud bottom is not too difficult to walk on, but it would be impossible to wade from end-to-end on this extensive 'carpet' before the tide rises again. The formation of such an extensive seagrass bed is probably due to the precipitation of nutrients carried by the nearby Pulai River estuary. The estuary itself drains 7,633.2ha of mangrove forest, consisting of 24 species of mangrove and boasts the largest intact tract of riverine mangrove in Peninsular Malaysia. Despite the muddy surroundings, the waters that flow through the seagrass meadows are remarkably transparent. Giant tropical eelgrass (Enhalus acoroides) attenuates wave and tidal energy through long, dense leaves that can reach 1-1.5m in length, and has a complex root system that accretes sediment and recycles nutrients from the water column. There are also nine other, smaller seagrass species interspersed amongst the thick foliage that share some of these ecological functions. The environment also allows seaweeds and epiphytic algae to flourish. Together, this photosynthetic marine vegetation produces rich, oxygenated waters and nutrients that support a myriad of animals. Endangered species Grouper, sea perch, snapper, threadfin and white pomfret are some of the fish in the Pulai River estuary of high commercial value, while 15 species of juvenile prawns spend the first few months of their early life here before migrating offshore. Though the economic value of the seagrass bed at Tanjung Kupang has hardly been evaluated locally, scientists abroad have estimated that a hectare of seagrass bed contributes US$3,000 annually to fisheries alone. The denizens of the seagrass bed at Tanjung Kupang include several endangered species listed by the World Conservation Nation. A cryptic fish, which is superbly camouflaged amidst the submerged canopy and popularly known for its male pregnancy, is no other than the seahorse. The mixed brackish-marine environment in the Pulai River estuary is inhabited by one seahorse species (out of 34 species found globally), scientifically known as Hippocampus kuda. The seahorse's vertical body allows it to manoeuvre steadily in the dense seagrass foliage while its prehensile tail grapples onto most substrates. A close relative of the seahorse, the crocodile pipefish Syngnathus biaculeatus, is also a seagrassdweller. The elongated, greenish body of the pipefish exhibits an astounding mimicry to the Giant Tropical Eelgrass, while its facial features look somewhat like a crocodile's. What is more interesting is that the pipefish is usually found in pairs, with each male carrying a few hundred eggs below its abdomen. Perhaps the most enigmatic creature that frequents the seagrass bed is the seacow or dugong. Once hunted for food by the aborigines in the Pulai River estuary, the seacow population has declined to the extent where they are now rendered critically endangered globally. The latest human-dugong encounter in the Pulai River Estuary was dismal. In 2003 a 1.3m- long baby dugong was killed when it was entangled in a drift net at Pulau Merambong. Protection and development The Johor government made the right move in 2002 when it designated 9,126ha of mangrove forest along the Pulai River as a Ramsar Site. The unique estuary fulfils the criteria for Ramsar Site selection

162 148 as set by the Convention of Wetlands. It contains representative, rare or unique wetland types, and endemic species of conservation importance that are under threat, as well as supports a large population of waterbirds and juvenile fish stocks. The Ramsar Convention requires the Malaysian government to take all necessary measures to ensure the maintenance of the ecological character of Ramsar Sites. However, the original Ramsar boundaries of the Pulai River mangrove site have been realigned to accommodate the presence of the Port of Tanjung Pelepas (PTP), a coal-fired power plant and a petrochemical station on the western bank of the Pulai River. These mega projects are putting tremendous pressures on the biodiversity in the area. The port, when the second phase of its expansion is complete, would narrow the river mouth by more than 50 percent. This could alter the tidal prism, salinity regime and water circulation within the river thus affecting the biotic communities. The migration pathways of estuarine fauna could be blocked as their habitat corridors get destroyed. In addition, flooding may occur upstream and worsen in the rainy season. These situations are likely to be aggravated by a 122ha bunker built directly on the river mouth. The power plant, occupying 361ha, may cause the surrounding water temperature to rise through its discharge of heated water effluent. A slight increase in water temperature is known to kill off most marine life. We may wonder why the government gave the green light for such destructive projects to take place in such an environmentally sensitive area. The construction of the petrochemical station will mean a permanent loss to one huge area of pristine mangrove forest. In the petrochemical station's operational phase, oil, heavy metals, PCBs, radionucleoids may be discharged into the water. The effects of these contaminants cause both acute and chronic toxicity to all marine fauna and flora and remain a long time in the human food chain. On the eastern bank of Pulai River Estuary, an 8km strip of mangrove shoreline has been earmarked for the construction of a warehouse joining the PTP to the Second Link Causeway. Have we not learned to appreciate the roles of mangroves in saving lives and properties after the catastrophic tsunami last December? The seagrass bed at Tanjung Kupang will also be hard hit by the warehouse construction, as the loss of mangroves acting as buffer zones may propel sediment loading and siltation on the seagrass bed. Worse, plans are in store to allow cargo vessels to navigate through the Johor Straits. It is feared that the seagrass bed, which occurs too near the navigation lane, will be devastated by waves generated by cargo vessels if not dredged. Pulau Merambong, which harbours coral reefs and seaweeds, is also likely to be affected by the shipping activities. Few success stories Had all such environmental impacts been accounted for, the projects would probably have been barred by the Department of Environment. The validity of the environmental impact assessment report on these projects is highly questionable. Somehow, political influence reigns, as the port of Tanjung Pelepas is the country's top priority development project. It would be absurd to believe that with the advent of massive development, the ecological character of the Ramsar Site can still be preserved. Most damage done is irreversible. Restoration can be costly, in terms of time and money; besides, there are few success stories to date. The United States, for example, had to spend $8 billion to cope with the environmental problems created by developmental activities in the Everglades, Florida. For the restoration of natural mangrove forests, experts claimed that it would cost US$9,990 per hectare per year. In developed countries like the US, legislation requires developers to compensate for wetland loss through restoration or creation of another wetland on a hectare for hectare(s) basis. Are our developers willing to pay the price if such a quota is also introduced in Malaysia? Proper mitigation measures are clearly cheaper yet more effective than restoration.

163 149 Wetland International director Dr Sundari Ramakrishna has cautioned that, for development to take place in the coastal areas, 500m buffer zones of mangroves should be retained to mitigate impacts of erosion and flooding. She said Malaysia, which is a party to the International Environment Agreements such as the Ramsar Convention since 1994, has a responsibility and obligation to ensure that total caution must be taken to prevent any irreversible damage to the wetlands and to the integrity of the wetlands in terms of its ecological functions. Defiance, ignorance and lack of commitment from both developers and the relevant authorities have led to the disappearance of a huge expanse of seagrass at Tanjung Adang. That seagrass bed, the size of several football fields, was reclaimed by PTP over the past two years. Now the port is closing in on another seagrass bed lying just a couple of kilometres away at Tanjung Kupang, the last one in the Johor Straits. By CK CHOO (a marine biologist at the Kolej Universiti Sains whose interest is doing research on seahorses)pulai River Estuary is 22.6 km long and 2.83 in width. It is one of the largest mangrove forests in Malaysia. In Feb 2003, the Johor State Menteri Besar, Dato Abdul Ghani has declared the area, along with the mangrove forests in Tanjung Piai and Pulau Kukup, as Ramsar Sites.Pulai River Estuary is originally an ancient wetland. Because it is relatively pristine, its water supports an abundant of flora and fauna.the tropical eelgrass, Enhalus acoroides, which is also the largest seagrass species in the world extending up to 2 ft in length, can be found in the Pulai River Estuary. Seagrasses stabilize and accrete sediment,recycle nutrients, attenuate waves and tidal energy and reduce water turbidity. The seagrass bed supports a variety of animals, some of them endangered like the seahorse and dugong. The commercially important fishes, crabs, prawns and inverbrates like sea stars, sea cucumbers, anemone etc. also thrive in the seagrass beds. Publication Date: Publication: The Star Byline: HILARY CHIEW

164 150 THE country's commitment to environmental protection scored an impressive record in February: three wetlands in Johor joined Tasik Bera in Pahang on the coveted Ramsar list - an international listing of important wetlands that comes under the Ramsar Convention. The trio, Sg Pulai, Tg Piai and Pulau Kukup, all in southwest Johor, were selected for their uniqueness in terms of flora and fauna compositions and their relatively unspoilt mangrove forests and intertidal mudflats. The Johor government earmarked 9,126ha of mangrove forest along Sg Pulai, another 526ha including an 8km-long strip of mangrove swamp at Tg Piai and the entire Pulau Kukup for inclusion as Ramsar sites. While the move was laudable, it raises valid concerns. The mega port development at the mouth of Sg Pulai threatens to change the dynamics of the river's hydrology and alter the riverine ecosystem, thus removing the intrinsic values that earned it a place on the Ramsar list. Mooted in the late 1990s, the original Sg Pulai's Ramsar boundaries was to include the present location of the Port of Tanjung Pelepas (PTP), which has gained national importance for halting the flow of our containerised cargo into Singapore, a trend that had bolstered the island republic's position as the top container port in the world. Subsequently, the boundaries were realigned to accommodate PTP's presence and the plans of its sister company, SKS Power Sdn Bhd, to build a coal-fired power plant on the western bank of the river. Tipped to be the new growth engine of the country, PTP began its operations in July 2000 with an ambitious mission to propel the southwest corner of Johor into a regional logistics hub with its new rail connection and link to the North-South Expressway. Precarious tip In June, news that all is not well came trickling in. A cursory observation by the Johor National Park Corporation showed that Tg Piai had lost more than 50m of coastline between last October and June this year, purportedly due to increased wave actions caused by shipping activities at PTP. Tg Piai, the southernmost tip of mainland Asia, is facing severe erosion. "We see a tremendous amount of shipping traffic during this period. The epicentre of the erosion seems to be at Tg Piai with repetitive wave actions on the same spot," says the corporation's director, Mohamed Basir Mahamed Sali. However, Basir was quick to point out that the problem of erosion was not something new. As early as 1999, erosion on the eastern side and accretion on the western front of the cape was noted by the Danish Cooperation on Environmental Development which had undertaken a project to draw up a management plan for Johor's mangrove forests. "But the erosion rate has accelerated," asserts Basir. Prior to the Ramsar listing, Johor had gazetted 526ha of the bigger Sg Pulai Mangrove Forest Reserve and an additional 400ha of the protruding mudflats as the Tg Piai National Park in At the same time, Pulau Kukup which lies opposite the western border of Tg Piai, was turned into a state park, the third after the Endau-Rompin National Park. Pulau Kukup consists of 648ha of mangrove swamps and 800ha of mudflats. The seriousness of the problem prompted the Ramsar Convention Bureau to inspect the site in July. Its newly-appointed regional coordinator for Asia, Dr Lei Guangchun who led the Scientific and Technical Review Panel, had expressed concern over the rate of erosion and damage wrought by wave action. He encouraged the Ramsar Convention administration authority in Malaysia, the Ministry of Science, Technology and Environment, to register the site in the Montreux Record and promised that the Bureau would then seek international expertise to help mitigate the problem.

165 151 The Montreux Record is a provision of the Convention to accommodate Ramsar signatories which encounter external threats that will change the ecological character of a particular site. As a member of Ramsar, a country is required to report any such threats to the Bureau as soon as possible and is also obligated to remove the threats and ensure that the site maintains its ecological character. Once relegated to the Montreux Record, a site can only be removed from the high attention status based on recommendations from the site inspection team headed by the review panel. However, it is understood that Malaysia has yet to make such a move which can only take place with the approval of the contracting party concerned. Lei, however, defended the decision to designate the three sites as Ramsar sites despite the impending threats. He said the threats were communicated by the ministry to the Bureau and it was satisfied with the assurance given by the Malaysian authorities that their international obligation would not come into conflict with national interests. "Tg Piai is globally important for its functions, supporting many threatened and vulnerable species, and is a very important habitat for fishes. The goal of the Convention is the conservation and wise use of all wetlands through local, regional and national actions and international cooperation to achieve sustainable development throughout the world. We will work with the Malaysian authorities to tackle the problem instead of avoiding it," said Lei. He praised the Johor government's nature conservation programme for its role in promoting the importance of coastal wetlands. Lei said that the state tourism and environment executive councillor Datuk Dr Chua Soi Lek had, during an inspection trip, indicated the state government's intention to extend the protected area further north to include the mangrove coastline from Pontian and Batu Pahat to Parit Jawa in the Muar district. The proposed 100km stretch, said Lei, is an important migratory route for more than 22 species of birds. Stop-gap measure Plans are afoot to install wave breakers as an immediate measure to stop the onslaught of increased wave action. Lei also pointed out that a study was needed to look into the problem of accretion at Pulau Kukup to determine the cause and whether it was linked to the erosion across at Tg Piai. Lei disclosed that the ministry has plans to organise an international task force to resolve the issue. Johor had requested RM5mil from the Federal Government under the mid-term review of the Eight Malaysia Plan, to find a permanent solution. Meanwhile, at the site, stakes and fallen branches were put to good use. The wood was driven into the mudflat in a bid to hold back the waves. "This is a short-term measure. We are assessing various recommendations. It is a big problem that requires careful study and planning to produce a long-term effective solution," said Basir, adding that the corporation hopes to implement a separate management plan for the three Ramsar sites by the first quarter of next year. Reclamation threat It is feared that rapid development along the fringes of the Sg Pulai Ramsar boundaries may bring about adverse effects on the once rich and pristine seagrass beds along Tg Adang and Tg Kupang (see map).

166 152 Wetlands International (Malaysia Programme) senior technical officer L. Murugadas cautioned that development in high bio-diversity areas without any proper management plan could result in untold losses. He said goods and services - food, shoreline protection, fisheries and pharmaceutical resources - provided by a vast wetland like the Sg Pulai estuary are immeasurable. "The coastal ecosystem is so dynamic that anything happening 100m away could have a ripple effect. A catchment management from the ecosystem approach is needed for Sg Pulai," said Murugadas. Across from PTP, site preparation for a 2,100mw coal-fired power plant has been going on for the past couple of months. The RM7bil project at Tg Bin undertaken by SKS Power is owned by Malakoff Bhd which is under the stable of Malaysian Mining Corporation (MMC). MMC also owns PTP through Seaport Terminal Sdn Bhd. The first generating unit is expected to feed 700mw of electricity to the national grid by August However, it is learnt that the Environmental Impact Assessment has yet to be approved by the Department of Environment. Until press time, attempts to seek confirmation from its director-general Rosnani Ibarahim drew a blank. Commenting on the latest development adjacent to the Ramsar sites, Lei said it would be a challenge to ensure that the sites remain viable and retain their international importance. Murugadas reckoned that Sg Pulai's predicament offers an opportunity for the private sector to demonstrate its social responsibility. "PTP can be part of the solution. It is a challenge for it to develop its environmental management system as a responsible corporate citizen. The state can turn Sg Pulai into a showcase of how development and conservation can co-exist," he said, adding that mangrove protection had been a high priority for Johor. The state holds the second largest mangrove forest in the peninsula but it is constantly challenged by development pressures. PTP, when contacted, denied that its activities were the cause of the problem. "The pollution, if any, is not a result of busy container traffic or dredging near PTP. The government has taken all measures to ensure the sustainability of the area and all works are undertaken in compliance with EIA approval," said its spokesman in an interview. Ecosystem decline Research has shown that the Sg Pulai estuary is a unique ecosystem. Its geographical location between the Straits of Malacca and the Johor Straits makes it a reservoir trapping nutrients brought by the tidal exchanges that sustain its thriving biodiversity. Marine biology student Choo Chee Kuang who is researching the seahorse population of Sg Pulai, regrets that the seagrass bed off Tg Kupang which is believed to be the biggest in the country, may be affected by development in the region. "There is evidence that the seahorse of Sg Pulai is closely related to those in the Riau Islands. So there must have been genetic exchange through dispersal of individuals during the juvenile pelagic stage. "The narrowing of the river mouth would prevent natural gene exchange, resulting in genetically unfit offsprings or a genetic bottleneck. This could bring about extinction," warned Choo. He pointed out that the estuary is a migratory path for marine mammals like the dugong.there is also the risk of oil spills and the introduction of alien species through ballast water from ships which call at PTP, said ChooWhile it is understandable that governments are all too keen to have a place on the Ramsar list, given its international recognition, such sites should be accorded due protection.any listing should be complemented by appropriate management strategies to protect the site along the principles of the Ramsar Convestion, said Murugadas.

167 153 Galloping to seahorse rescue The New Straits Times 22 Aug 2005 Johor Baru, Sun - The Port of Tanjung Pelepas (PTP) is willing to work with a group of conservationists to save a seagrass bed at Tanjung Kupang which is a habitat of seahorses. The eight-hectare area is located within the port waters on the eastern side of the Pulai estuary, a place that is earmarked for development. PTP has asked the Save Our Seahorses (SOS) Action Committee to submit a proposal on ways to protect the area, which is also a feeding ground for sea cows and storks. SOS consultant marine biologist Choo Chee Kuang, a pioneer researcher on the seahorse population in Johor, said the seagrass bed -- the largest in the country -- should be regarded as a national heritage."as a breeding area rich in marine life, it provides an important source of livelihood for the coastal fishing community. Re-planting a seagrass bed of this size may cost close to RM3 million," Choo said. He added that the seagrass bed also helped prevent coastal erosion. A survey conducted by him indicated only about 400 seahorses left in the Pulai estuary. Choo was speaking to reporters at Kampung Melayu Arang after a media trip organised by SOS. Present were Malaysian Nature Society chairman Lim Teong Kheng, PTP deputy chief executive Capt Ismail Hashim and Kg Melayu Arang village security and development chairman Mohd Ali Sarno. Ismail said PTP would have to study the proposal by SOS, adding it was supportive of the group's cause. But he said other development was also coming up in the area, hence any action taken would have to be in line with the State Government's initiatives. Mohd Ali claimed fishermen had reported a 50 per cent drop in catches since the area was developed six years ago. The Star, 23 Aug 2005 From left: Lim(MNS), Sharull Alam Shah, Captain Ismail Hashim (PTP), Choo(SOS) and Yvnonne(WWF) The Port of Tanjung Pelepas (PTP) will work with Save Our Seahorses (SOS) in their bid to conserve the Spotted Seahorse, Hippocampus kuda, in the sea grass beds at the Pulai River Estuary, Johor. PTP Deputy chief executive officer Ismail Hashim said this after visiting the sea grass beds with the Save Our Seahorses (SOS) Action Committee members on 21 August "We believe that development can threaten marine life, and we fully support SOS in its initiative to address this issue." "There is diversified marine life here, including the seahorses, and I believe this is an inheritance we can preserve for future generations," said Ismail. Ismail said SOS would have to conduct surveys and let the port know the threats faced by the sea grass bed, so the future development would be carried out in a way to safeguard the seahorses' natural habitat. He said all parties must work together with the state to make conservation a success. Choo said he planned to ask the state to turn the conservation project into a research named the "Research, Conservation and Education Project". He said the proposal would be finalised after a meeting with the relevant parties on how best to preserve the some 400 seahorses currently making the sea grass bed their home.